20.lipnja

Atentat u Skupštini

20. lipnja - Političke i socijalne suprotnosti u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca dosegnule su vrhunac 1928. godine. U zemlji su se stranke neprestano borile oko uređenja države i podjele vlasti, a nad tom političkom burom središnja osoba bila je mračna figura kralja Aleksandra, koji je težio likvidaciji liberalne monarhije i uvođenju vlastite diktature.

Time je želio još više učvrstiti velikosrpsku prevlast protiv koje su bili svi nesrpski narodi. Treba naglasiti da je Aleksandar bio upleten u sve krize poslije ujedinjenja. Raznim makinacijama prouzročio je pad 21 vlade od 23 koliko ih je do tog vremena bilo. Slijedio je novi mračni potez.

Usred Narodne skupštine u Beogradu, 20. lipnja 1928. godine ubijeni su poslanici Hrvatske seljačke stranke Pavle Radić i Stjepan Basariček, a predsjednik stranke Stjepan Radić teško je ranjen. Taj velikosrpski zločin organizirala je dvorska kamarila, a počinitelj je bio radikalni poslanik Puniša Račić. U to vrijeme Hrvatska seljačka stranka, koja je imala potporu većine hrvatskog naroda, djelovala je u sastavu Seljačko-demokratske koalicije i bila je glavni zagovornik federalističkog uređenja Jugoslavije. Naravno da takva politika nije odgovarala velikosrpskim unitaristima i njihovoj političkoj i gospodarskoj prevlasti.

Poslije ubojstva u Skupštini, a pogotovo nakon smrti Stjepana Radića, četrdesetak dana poslije, u Hrvatskoj su počeli štrajkovi, prosvjedi i oružani sukobi. Pogotovo je veliko uzbuđenje zavladalo u Zagrebu. Hrvatski je narod najoštrije odgovorio na ubojstvo svoga vođe. Velikosrpska vlada pokušavala je prikazati sramni događaj u beogradskoj Skupštini kao osobni zločin neuračunljiva čovjeka. Ostaje nepobitna činjenica da je smrtonosne hice ispalio čovjek dvorske kamarile.

Puniša Račić je za trostruko ubojstvo kažnjen samo s 20 godina robije, što najrječitije govori o njegovoj ulozi. Prema nekim izvorima, godine 1944. nad zločincem su pravdu izvršili partizani.

Poslije krvoprolića u Skupštini neriješeno nacionalno pitanje, teškoće na selu i nezadovoljstvo radnika doveli su velikosrpski režim u još težu krizu. U takvim okolnostima kralj Aleksandar 6. siječnja 1929. odlučio se na državni udar kojim su uništeni posljednji tragovi građanske demokracije i uvedena diktatura kralja kao predstavnika krupne srpske buržoazije. To je, međutim, još više pogoršalo stanje u zemlji u kojoj je zavladalo velikosrpsko nasilje i bezakonje. Postroženi su zakoni, pogotovo protiv nesrpskih naroda, zabranjena su sva nacionalna društva, stranke i znamenje. Stotinu ljudi je ubijeno, a nekoliko tisuća utamničeno

NA DANAŠNJI DAN : Zločini nad Srbima u BiH i Hrvatskoj



Streljanja uz aplauz

Povodom 15 godina od stradanja Srba, stavljamo na raspolaganje dokumentaciju o licima srpske nacionalnosti koja su ubijena u masovnim pokoljima juna 1992. Pozivamo čitaoce da pomognu u otkrivanju zločina i dopuni podataka koje saopštavamo i kompletiranju dokumentacije Centra za istraživanje zločina nad srpskim narodom. Nijedan od ovih zločina učinjenih nad Srbima
u Bosni i Hrvatskoj do danas nije procesuiran niti u Hagu, niti pred sudovima BiH
Hlapčevići, uglavnom muslimansko selo u opštini Visoko, sa veoma malo hrišćanskog stanovništva (Hrvata 2, muslimana 612, Srba 19). Javna egzekucija Srba ovog sela izvršena je 20. juna 1992. u centru sela, gde su prisilno dovedeni iz svojih kuća. Ubistva dovedenih Srba izvršili su, u prisustvu i uz aplauze lokalnog muslimanskog stanovništva, bliski rođaci posmatrača, pripadnici Armije BiH, uglavnom iz ovog i susednih muslimanskih sela. Imovina pobijenih i preostalih, prognanih Srba sela Hlapčevići je opljačkana, a ono što pljačkaši, takođe lokalni muslimani, nisu mogli da odnesu, spaljeno je i razoreno. O tom gnusnom činu ubistva, uz aplauze bivših komšija, egzekutora i njihovih najbližih rođaka, roditelja, žena i dece, svedoče dva čoveka, žrtve muslimanske egzekucije, koji su i pored više prostrelnih rana ipak preživeli streljanje.
Žrtve: 1) Danica (Obren) Damjanović, 1940. i njen suprug 2) Slavko (Jeremija) Damjanović, 1935; 3) Dušanka (Miloš) Brajić-Ristić, 1945. njen sin 4) Željko (Neđo) Ristić, 1966; 5) Neđo (Miloš) Masal, 1947; 6) Dušanka Masal.
Hodbina, mešovito selo u opštini Mostar, sa veoma složenom strukturom stanovništva (Srba 676, Hrvata 123, muslimana 329, Jugoslovena 23, ostalih 7), u pohodu na srpsko stanovništvo i sela ovog dela Hercegovine okupirale su hrvatske oružane formacije 20. juna 1992. Prilikom zaposedanja sela ubijeno je osam starijih Srba, od toga sedam žena, veliki broj Srba oterano je u logore, a ostali meštani, deca i mlađe žene su zaštitu potražili i našli bekstvom na slobodnu srpsku teritoriju. Srpska imovina je opljačkana i uništena. Srpsko groblje oskrnavljeno, a spomenici na mnogim grobovima polomljeni.
Žrtve: 1) Gospava (Anto) Glavaš, 1910; 2) Rajka (Đuro) Glavaš, 1945; 3) Bosiljka (Pero) Kajgo, 1914; 4) Vasilija (Risto) Kajgo, 1923. (gluvonema od rođenja); 5) Rista (Aleksa) Mihić; 6) Nada (Rajko) Stević, 1936; 7) Spasoje (Nikola) Stević, 1936; Stana (Jovo) Knežić, 1922.
KoloŽiĆi - surov zločin izvršen nad tri generacije poznate i ugledne porodice Vukovića u ovom pretežno muslimanskom selu, opštine Visoko (muslimana 309, Srba 165), desio se 20. juna 1992. u 14.30 časova. U zločinu izvršenom pretežno iz lakog pešadijskog automatskog oružja za nekoliko minuta je pobijeno šest članova te bogate srpske porodice. Zločin su pripremili i izvršili naoružani muslimani, vojnici Armije BiH, uglavnom dobrovoljci regrutovani iz sela ove i susednih opština. Istog, ali i sledećeg dana posle zločina nad pobijenom srpskom porodicom sadistički su likovale i iživljavale se prve komšije muslimani, njihove žene i deca. Dva dana su, dok tela nisu odneta iz dvorišta i sahranjena, pljuvali, mokrili, psovali i šutirali pokojnike sa kojima su pre toga decenijama, izgledalo je prijateljski, bez međusobnih sukoba, živeli u najbližem komšiluku, kuća do kuće.
Žrtve: 1) Boško Vuković, 1927. i njegova supruga 2) Draginja Vuković, 1924. njihov sin 3) Rajko (Boško) Vuković, 1948; unuk 4) Miodrag (Rajko) Vuković, 1969. i najbliži rođaci koji su se kod njih zatekli 5) Jelenko (Dušan) Vuković, 1962. i 6) Zdravko Vuković, 1946. Ovim žrtvama treba sa puno razloga dodati i Zdravkovu ćerku Tanju Vuković, srednjoškolku, koja je, u skrovištu, bila svedok pokolja. Nakon godinu dana, u očajanju, izvršila je samoubistvo aktiviranjem ručne bombe kao izbeglica u Ilijašu.
Vitnica, napad na srpski zaselak, porodice i meštane velikog, uglavnom muslimanskog sela u opštini Zvornik (Srba 204, muslimana 2893, Jugoslovena 5), odnosno na srpsko naselje Odžačina, izvršili su u ranim jutarnjim časovima 20. juna 1992. iznenada, lokalni naoružani muslimani iz Vitnice i susednog sela Jusića, pripadnici Armije BiH. Prilikom napada na surov način likvidirano više nevinih civila srpske nacionalnosti, a neuporedivo više meštana ranjeno i proterano. Oni koji su preživeli ovaj napad napustili su svoje domove i spas potražili u okolnim slobodnim srpskim selima ili u bekstvu u susednu Srbiju. NJihova imovina opljačkana je, razorena i spaljena.
Žrtve: 1) Vaso (Petar) Tanacković, 1936; 2) Kosta (Pero) Kostić, 1925; 3) Cvjetko (Cvijetin) Kostić, 1930; 4) Smilja (Svetozar) Tanacković, 1944; 5) Jovika (Jovan) Tanacković, 1955; 6) Krsto (Vlado) Stevanović, 1966; 7) Mićo (Boro) Milovanović, 1967; Drago (Anto) Rakić, 1958; 9) Ivan (Savo) Stojanović, 1964; 10) Nedeljko (Boro) Ilić, 1972.
Visoko, u muslimansko-hrvatskoj ekspanziji etničkog čišćenja i isterivanja Srba iz bukvalno svih naselja srednje Bosne, a time i ove opštine, u istom danu: 20. juna 1992. napadnuta su i sela Bradve (Srba 114, muslimana 831, Hrvata 3, Jugoslovena 8, ostalih 70), Dobrinje (Srba 161, muslimana 157, Hrvata 166, Jugoslovena 37, ostalih 25), Donja Zimća (Srba 422, muslimana 32, Hrvata 142, Jugoslovena 33, ostalih 27), Gornja Zimća (Srba 127, muslimana 246, Jugoslovena 3), Kondžilo (Srba 22, Hrvata 1), Lisovo (Srba 73, muslimana 240, Hrvata 34, Jugoslovena 5), Maurovići (Srba 203, muslimana 348, Hrvata 4, Jugoslovena 12, ostalih 3), Muhašinovići (Srba 317, muslimana 21, Hrvata 141, Jugoslovena 21, ostalih 20), Paljike (Srba 8, muslimana 145), Vilenjak (Srba 56, muslimana 94, Hrvata 2, Jugoslovena 3, ostalih 3). Progon srpskog stanovništva i napad na navedena sela izvršile su, posle više od mesec dana prikupljanja i planiranja, veoma jake policijske i vojne formacije Zeničkog korpusa Armije BiH, regrutovane s područja srednje Bosne. Pred njihovim nastupom i pritiskom kroz šumska bespuća, izbegavajući saobraćajnice evakuisano je preko 3.000 lica, ali je izvestan broj, uglavnom bolesnih, invalida, slepih i veoma starih osoba ostalo u svojim kućama u kojima su, obično na surov način, poubijani, a neki od pokojnika i spaljeni sa kućom u kojoj su živeli. Izvestan broj mlađih muškaraca meštana poginuo je štiteći i braneći oružjem kolonu izbeglica i svoje najbliže, decu i roditelje, koji su se povlačili prema slobodnoj teritoriji Republike Srpske. Posle zaposedanja navedenih sela i srpskih delova tih sela sva pokretna i nepokretna imovina opljačkana je, razorena i spaljena. Istu sudbinu doživele su pravoslavne crkve, kapele, groblja i spomenici kulture. Po zakonima i zahtevima džihada, temeljno su brisani tragovi hrišćanskog, odnosno srpskog prisustva u ovom području. Tu su uskoro nastali centri prikupljanja, boravka i obuke dobrovoljaca iz islamskih zemalja, mudžahedina ili svetih ratnika islama. NJih su veoma često skoro pompezno posećivali gospodin Alija Izetbegović i njegovi saradnici iz najviših vrhova vojne i civilne vlasti BiH.
Žrtve: 1) Blagoje (Danilo) Čulum, 1925; 2) Mira Vranovac, 1930; 3) Dragan (Rajko) Kokotović, 1957; 4) Lazar Hrvačević; 5) Neđo Vojnović; 6) Radovan Glišić; 7) Rajko Raković; Branko (Dušan) Cvijetić; 9) Vladimir (Radovan) Milanović, 1971; 10) Višnja (Slobodan) Bajić, 1982; 11) Igor Stojčić, 1976; 12) Ostoja (Jovo) Krajišnik, 1922.

.