13. ožujak-mart

Ante Kuman, hrvatski slikar, grafičar i ilustrator, rođen je 13. ožujka 1902. u Apatinu.
Osnovnu i srednju školu pohađa u Vinkovcima, a maturira u Vukovaru. Već u srednjoj školi dobiva likovne poduke od svojeg nastavnika slikara Dragana Renarića, a 1921. odlazi u Beč na studij arhitekture na Visokoj tehničkoj školi. Sljedeće godine prelazi u München i upisuje studij povijesti i umjetnosti da bi 1923. prešao na Umjetničku akademiju. Te godine dobiva diplomu, a zatim se zapošljava kao nastavnik na školi u Bjelovaru gdje djeluje gotovo deset godina.
Još za vrijeme studija Kuman putuje i duže vremena boravi u Francuskoj i Italiji. Posebno je važan njegov izlet 1925. godine od Venecije do Napulja, kad se upoznao s renesansnim i barkonim djelima, a sam načinio niz uspjelih skica, crteža, grafika i slika talijanskih krajolika. Nakon povratka u domovinu te slike prvi put izlaže u javnosti na izložbu u Osijeku. Posljednji put Kuman je izlagao u Zagrebu 1933. u Salonu Schira i u Bjelovaru godine 1934.
U posljeratnom razdoblju živi povučeno, a posljednjih godina pobolijeva na očima. Umire u prometnoj nesreći u Zagrebu 9. lipnja 1978.
Na Antu Kumana može se s punim pravom primijeniti Barčeva sintagma o veličini malenih. Zato ne bi smio biti izostavljen u ozbiljnijim razmatranjima o hrvatskoj likovnoj umjetnosti 20. stoljeća. Količinski i vrijednosno, glavni dio Kumanova rada čine bakropisi, linorezi, drvorezi, litografije i ostale grafičke discipline. Pamte se njegove ilustracije školskih i dječjih knjiga te portreti hrvatskih književnika u raznim čitankama. Pregledavajući Kumanove karajolike i prizore prisjetit ćemo se Nemčićevih Putositnica ili Matoševih listića, ali ne samo tematski nego i u sposobnosti brzog uočavanja.
U imaginarnom muzeju Hrvatske likovne umjetnosti Kumanovi radovi zauzimaju časno mjesto, a parabola ide čak od Karasa i Quiquereza, preko Čikoša i Vidovića do Glihe i Murtića. Kumanov opus svakako je više od dokumenta o karakterističnim stvaralačkim tendencijama prve polovine stoljeća u hrvatskoj sredini. Zapravo je svjedočanstvo o ozbiljnim mogućnostima, ali i o vrlo relevantnim dometima u trenucima sretne vjernosti sebi i mjeri svoga talenta.

Na današnji dan - 13. MART
RTS

1567. - Nemački plaćenici koje je unajmila holandska vladarka Margareta od Parme ubili su 2.000 kalvinista.

1572. - U Starigradu na ostrvu Hvar umro je Petar Hektorović, autor speva 'Ribanje i ribarsko prigovaranje', izuzetno vrednog književno-istorijskog dokumenta, u kojem je Hektorović, pored autobiografskih zabeležio i dragocene etnografske podatke, kao i neke narodne lirske i epske pesme, među kojima i srpsku narodnu pesmu 'Kraljević Marko i brat mu Andrijaš'.

1781. - Engleski astronom nemačkog porekla Vilijam Heršel otkrio je sedmu planetu Sunčevog sistema, koja je kasnije nazvana Uran.

1848. - Pod pritiskom demonstracija i pobune u Beču austrijski kancelar Klemens Meternih podneo je ostavku. Kancelar je pobegao u Veliku Britaniju, a hiljadama gnevnih Bečlija koje su opkolile dvor car Ferdinand I je obećao ustav.

1865. - Tokom Američkog građanskog rata Kongres Konfederacije, pod predsednikom Džefersonom Dejvisom, žestokim protivnikom ukidanja ropstva, doneo je zakon kojim je robovima dozvoljeno, u zamenu za slobodu, da budu vojnici u južnjačkoj armiji.

1881. - U atentatu u Petrogradu ubijen je ruski car Alksandar II. Atentat su izvršili članovi tajnog terorističkog udruženja 'Narodna volja'.

1906. - Umrla je Suzan Entoni, začetnica i vođa pokreta za prava žena u SAD. Napisala je 'Istoriju ženskog prava glasa'.

1913. - Kanbera je postala glavni grad Australije.

1928. - Nakon pucanja brane 'St. Frensis', oko 60 kilometaraseverno od Los Anđelesa, u vodi koja je preplavila dolinu utopilo se najmanje 450 ljudi.

1946. - Pripadnici jugoslovenske službe Državne bezbednosti uhapsili su generala i komandanta kraljevske vojske u Drugom svetskom ratu Dragoljuba Dražu Mihailovića. Na suđenju pred Vojnim sudom u Beogradu Mihailović je osuđen na smrt zbog izdaje. Streljan je 17. jula iste godine.

1972. - Velika Britanija i Kina saglasile su se da razmene ambasadore 22 godine nakon što je London priznao vladu u Pekingu.

1975. - Umro je Ivo Andrić, jedan od najvećih jugoslovenskih pisaca 20. veka, čije je delo donelo ugled i međunarodno priznanje jugoslovenskoj književnosti. Prvi je i do sada jedini jugoslovenski književnik dobitnik Nobelove nagrade za književnost [1961.].

1990. - Sovjetski parlament izglasao je uvođenje višepartijskog sistema, nakon 72-godišnjeg monopola na vlast Komunističke partije.

1992. - U zemljotresu na istoku Turske je poginulo najmanje 570 ljudi.

1995. - U Beogradu je u 72. godini umro popularni pozorišni i filmski glumac Mija Aleksić.

1996. - U mestu Danblejn, oko 40 kilometara severno od Glazgova, naoružani čovek je u gimnastičkoj sali osnovne škole ubio 16 učenika prvog razreda, uzrasta između pet i šest godina i njihovu učiteljicu, ranio još 13 đaka i potom izvršio samoubistvo.

1998. - Predsednik Južne Koreje Kim Dae Džong, koji je i sam bio zatvaran zbog političkih uverenja, doneo je odluku o masovnoj amnestiji koja je obuhvatila preko pet miliona osoba, od političkih zatvorenika do pijanih vozača kojima su bile oduzete vozačke dozvole.

1999. - Na Kosovu, u eksplozijama bombi u centru Podujeva i napijaci u Kosovskoj Mitrovici poginulo je šestoro i ranjeno više od 50 ljudi, a u napadima oružane formacije kosovskih Albanaca 'Oslobodilačka vojska Kosova' kod Vučitrna poginula su dva pripadnika Vojske Jugoslavije.

2001. - Bivši gradonačelnik Bosanskog Šamca Blagoje Simić, protiv koga je Međunarodni sud za ratne zločine podigao optužnicu 1995. za zločine počinjene tokom rata u BiH 1992-95, dobrovoljno se predao sudu.

2002. - Vlada Angole je proglasila jednostrano primirje u 27-godišnjem građanskom ratu sa pobunjenicima - pripadnicima Nacionalne Unije za nezavisnost Angole.

2004. - Umro je austrijski kardinal Franc Kenig, poznat po zalugama u povezivanju vera. On je godinama radio na uspostavljanju veza između Vatikana i komunističkih država. Na njegovu inicijativu 1964. godine osnovana je Fondacija 'Pro orijente', koja se bavi dijalogom između rimokatoličke i pravoslavne crkve.

1871. - Rođen je srpski general i vojni pisac Živko Pavlović,
član Srpske kraljevske akademije, učesnik oba balkanska rata i Prvog
svetskog rata. U Prvom balkanskom ratu bio je načelnik štaba Primorskog
kora, koji je opsedao Skadar, a u Drugom načelnik Operativnog odeljenja
srpske Vrhovne komande. U Prvom svetskom ratu bio je jedan od najbližih
saradnika vojvode Radomira Putnika, a kao pomoćnik načelnika štaba
Vrhovne komande rukovodio je povlačenjem srpske vojske kroz Crnu Goru i
Albaniju. Na Solunskom frontu 1916. i 1917. komandovao je Šumadijskom
divizijom. Penzionisan je 1923. zbog neslaganja s kraljem Aleksandrom I
Karađorđevićem. Dela: vojne studije "Bitka na Jadru avgusta 1913.
godine", "Opsada Skadra 1912-1913.", "Bitka na Kolubari" (dva toma),
"Beogradska operacija".

1975. - Umro je srpski pisac Ivo Andrić, dobitnik Nobelove
nagrade za književnost 1961, član Srpske akademije nauka i umetnosti.
Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu,
doktorirao istoriju u Gracu 1924. delom "Razvoj duhovnog života u Bosni
pod uticajem turske vladavine". U Prvom svetskom ratu je hapšen i
interniran, između dva svetska rata bio je ambasador Jugoslavije u
Berlinu, a posle Drugog svetskog rata živeo je u Beogradu. Njegova rana
dela su poetički spis "Ex ponto", "Nemiri" i "Lirika". Pripovedač
snažne imaginacije i izuzetan poznavalac istorije Bosne, odlikovao se
vanrednom čistotom jezika i brušenim stilom, prefinjenim psihološkim
analizama, dubokim poniranjem u suštinske probleme egzistencije i
umećem da sugestivnom magijom reči dočara ljudsku i društvenu panoramu
minulih vekova. Koristeći narodna predanja, legende, istorijsku
faktografiju, bogatstvo mašte i osećanja sveta, podigao je monumentalnu
književnu građevinu, posebno romanima "Na Drini ćuprija", "Travnička
hronika", "Gospođica", "Prokleta avlija", "Omer-paša Latas"
(nedovršen). Ostala dela: zbirke pripovedaka "Nemirna godina", "Žeđ",
"Jelena, žena koje nema", "Znakovi", "Deca", "Kuća na osami", putopisi
i skice "Staze, lica, predeli", meditativna proza "Znakovi pored puta",
"Eseji, kritike, članci I i II", "Sveske".