Na današnji dan - 7. avgust

Na današnji dan - 7. avgust
rts


1830. - Francuska skupština izabrala je za kralja Francuske Luja Filipa, posle pada Šarla X Burbonskog u Julskoj revoluciji. Novi monarh postao je poznat kao „kralj građanin”.

1834. - Umro je francuski pronalazač Žozef Mari Žakar, koji je 1801. izumeo mehanički tkački razboj, nazvan njemu u čast „Žakarova mašina”.

1858. - Kraljica Viktorija I je za prestonicu britanskog dominiona Kanada odabrala Otavu.


1859. - Rođen je srpski glumac, reditelj i pisac pozorišnih komada, humorističkih feljtona i komedija Ilija Stanojević, poznat kao Čiča-Ilija, najpopularniji komičar svog vremena, izuzetno omiljen glumac, živog i spontanog humora i bogatog duha. Izuzev četiri godine u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, celu karijeru proveo je u Narodnom pozorištu u Beogradu. Napisao je lakrdiju s pevanjem „Dorćolska posla”, a s Jankom Veselinovićem komediju s pevanjem „Potera”. Takođe je ostavio snažan pečat među beogradskim boemima koji su se okupljali u Skadarliji.

1876. - Rođena je holandska igračica Margareta Gertruda Zele, poznata kao Mata Hari [„Jutarnje oko”], po imenu koje je pre Prvog svetskog rata uzela dok je živela na Javi, tada pod kolonijalnom vlašću Holandije. Kao navodna nemačka špijunka streljana je u blizini Pariza u oktobru 1917. godine.

1895. - Otvorena je prva međunarodna izložba moderne umetnosti u Veneciji, koja se otad održava svake druge godine.

1900. - Umro je nemački revolucionar Vilhelm Libkneht, jedan od osnivača Druge internacionale.

1912. - Rusija i Japan potpisali su sporazum o podeli interesnih sfera u Mongoliji i Mandžuriji.

1938. - Umro je ruski pozorišni glumac, teatrolog i reditelj Konstantin Sergejevič Stanislavski, osnivač Hudožestvenog teatra u Moskvi 1898, čiji je umetnički rukovodilac i ideolog bio do kraja života. U režiji i glumi do savršenstva je razvio pozorišni realizam. Osnovni princip njegove teorije jeste da glumac uvek mora istinski da proživljava ulogu. Njegova teorija, poznata kao „sistem Stanislavskog”, imala je ogroman uticaj - i sada ima veliki broj privrženika među pozorišnim umetnicima.

1942. - Počelo je iskrcavanje američkih pomorsko-desantnih snaga na ostrvo Gvadalkanal u grupi Solomonskih ostrva, čime je označen početak ofanzivnih dejstava saveznika na Pacifiku u Drugom svetskom ratu.

1945. - SSSR je u Drugom svetskom ratu objavio rat Japanu u skladu sa zaključcima vođstva antihitlerovske koalicije.

1957. - Umro je američki filmski glumac Oliver Norvel Hardi, simpatični „debeljko”, čiji neponovljivi gegovi u paru sa Stenom Lorelom i sada zasmejavaju publiku širom sveta.

1960. - Kubanski premijer Fidel Kastro objavio je odluku o nacionalizaciji svih američkih kompanija na Kubi.

1960. - Obala Slonovače proglasila je nezavisnost od Francuske.

1989. - Umrla je srpska pozorišna rediteljka Mira Trailović, godinama jedna od najdominantnijih ličnosti našeg i svetskog teatra. Osnovala je 1956. pozorište „Atelje 212”, a potom i BITEF [Beogradski internacionalni teatarski festival], čiji je umetnički direktor bila od 1967. do smrti. Bila je i umetnički direktor Međunarodnog pozorišnog festivala u francuskom gradu Nansi 1983. i 1984. Kao reditelj predstavila je beogradskoj publici prvi put najznačajnija imena svetske pozorišne avangarde poput Ežena Joneska, Žana Pola Sartra, Edvarda Olbija, Tomasa Sternsa Eliota, Stanjislava Ignacija Vitkjeviča, a na scenu je postavila i hipi-mjuzikl „Kosa”.

1990. - Afrički nacionalni kongres Nelsona Mandele odustao je posle 29 godina od oružane borbe protiv vlasti bele manjine, a za uzvrat je vlada Južne Afrike prihvatila razgovore o okončanju sistema aparthejda.

1998. - U eksploziji dva automobila-bombe, koju su u američke ambasade u Keniji i Tanzaniji podmetnuli islamski teroristi, poginulo je najmanje 215 ljudi u Najrobiju i 11 u Dar es Salamu, a više od 5.000 je ranjeno.

1999. - Francuski vojnici iz sastava Kfora silom su sprečili oko hiljadu Šiptara da mostom preko Ibra uđu u deo grada pretežno nastanjen Srbima, u nameri da i u tom gradu na severu Kosova i Metohije organizuju etničko čišćenje.

1999. - U rusku autonomnu republiku Dagestan iz susedne Čečenije upalo je nekoliko stotina islamskih terorista u pokušaju da je ujedine s Čečenijom i na Kavkazu stvore „jedinstvenu islamsku državu”.

2002. - Međunarodni monetarni fond odobrio je Brazilu za privredni oporavak kredit od 30 milijardi dolara, najveću sumu u istoriji te međunarodne finansijske institucije.

2003. - U eksploziji bombe ispred jordanske ambasade u Bagdadu poginulo je najmanje 11 ljudi, a više od 50 teško je ranjeno.

NA DANAŠNJI DAN


Napadi oko Han Pijeska

PRIPREMIO: M. IVANIŠEVIĆ

Babine Gornje, malo srpsko planinsko selo (Srba 33, Hrvata 1) u opštini Han Pijesak. Na lokalnom makadamskom putu u ataru sela Babine Gornje, veća grupa naoružanih muslimana, pripadnika Armije BiH, Han Pijeska i okolnih opština, 7. avgusta 1992. postavila je zasedu i u putničkom kombi vozilu ubili tri putnika srpske nacionalnosti.

Žrtve: 1) Krsto (Milo) Todorović, 1952; 2) Pero (Marinko) Lučić, 1939; 3) Vukašin (Slavoljub) Golić, 1952.

Rijeke, pretežno muslimansko planinsko selo (muslimana 100, Srba 35), odnosno srpski zaselak Gornje Borovine u Opštini Han Pijesak, napale su i osvojile u samo svitanje 7. avgusta 1992. lokalne muslimanske jedinice pripadnika Armije BiH i po zlu već poznati odred „4. jun“ sa područja Žepe, pod komandom nekadašnjeg oficira JNA Avde Palića. Prilikom upada u ovaj srpski zaselak hladnim oružjem je ubijeno više lica, kao i tri člana usamljene srpske porodice Borovina koja se zatekla na svom imanju i u svojoj kući. Jedini razlog njihovog ostanka u selu je što ni malobrojni meštani ni roditelji nisu imali mogućnost da evakuišu teško bolesnog sina jedinca. Pored njih poginula su i tri borca koji su pokušali da zaustave muslimanske napadače i odbrane ovu porodicu. Srpska imovina, pokućstvo, mašine i alati, stoka, zalihe hrane i sve što se moglo poneti, muslimani su opljačkali i preneli u okolna muslimanska sela i Žepu, a sve ostalo do temelja uništili i popalili.
Žrtve: 1) Marko (Marko) Borovina, 1933; njegova supruga 2) Koviljka (Tane) Borovina, 1930; i njihov nepokretni sin 3) Slavko (Marko) Borovina, 1953; 4) Dragomir (Vlado) Rudović, 1958; 5) Jovan (R.) Veljović, 1932; 6) Mlađen (Mlađen) Zgonjanin, 1944.

STJEPAN RADIĆ
Rođen: 11. lipnja 1871. u selu Trebarjevu Desnom nedaleko Siska
Umro: 8. kolovoza 1928. u Zagrebu

Stjepan Radić rodio se 11. lipnja 1871. kao deveto dijete u siromašnoj seljačkoj obitelji u selu nedaleko od Siska, u Trebarjevu Desnom.
U ranoj mladosti Radić je mnogo putovao i proučavao ponajviše narodni život i seljačko gospodarstvo. Tada se odlučio posvetiti politici ili, kako bio on rekao, da će učiti i braniti svoj narod. Radić je boravio u mnogo gradova, škola i sveučilišta, ali ih je bio prisiljen napuštati upravo zbog svoga bunta i prosvjeda. Zbog sudjelovanja u spaljivanju mađarske zastave u jesen 1895., osuđen je zajedno s dvadesetak studenata zagrebačkoga Sveučilišta, s kojeg je dvije godine prije toga isključen. Zatim je studirao, ili pokušavao studirati, u Pragu, Parizu, Budimpešti, Moskvi i drugdje. Ujedno uči jezike, upoznaje političke prilike i političare.
Godine 1904., zajedno s bratom Antunom, osnovao je Hrvatsku pučku seljačku stranku. Premda je Radić težio širem, sveslavenskom ujedinjenju te zbog toga putovao u Rusiju, 1918. se izjasnio za ujedinjenje Hrvata, Srba i Slovenaca na temelju demokratske jednakopravnosti. Tražio je da se buduća država uredi na federativnome načelu, istupajući protiv centralizma i velikosrpske hegemonije. Otada počinju njegovi nesporazumi s novim režimom, koji ga želi slomiti pritiscima, progonima i zatvorom.
Godine 1925. svoju će stranku, koja se tada zvala Hrvatska republikanska seljačka stranka, dovesti do toga da prizna monarhiju i centralistički Vidovdanski ustav. Štoviše, Radić ulazi u Vladu, a stranka ponovno mijenja svoje ime u Hrvatsku seljačku stranku, ali je već dvije godine poslije ponovno u opoziciji. Tada sa Svetozarom Pribičevićem stvara Seljačko-demokratsku koaliciju i traži reviziju ustava. U proljeće 1828. Radić dobiva mandat za sastav vlade, no opstrukcija radikala ruši njegove planove. Bilo je jasno da su suprotnosti, koje su prožimale cjelokupan život stare Jugoslavije, toliko narasle da bi za njihovo rješavanje trebali radikalni zahvati, čak rušenje cijeloga društveno-gospodarskog sustava što ga je država ljubomorno čuvala. Odnosi u Skupštini postaju tih dana sve napetiji, a za nesporazume se okrivljuju prvaci HSS-a. Tada se počinju širiti glasine o potrebi likvidacije Stjepana Radića. Radić je objavio članak o tome, dan uoči skupštinske sjednice, u dnevniku svoje stranke Narodni val.
Poznata je povijesna činjenica da je radikalski poslanik Puniša Račić 20. lipnja 1928. pucao u Skupštini u poslanike HSS-a. Teško je ranio Stjepana Radića, a ubio je njegova sinovca Pavla Radića i Đuru Basaričeka. Zločin u jugoslavenskoj skupštini naišao je na zgražanje cijelog civiliziranog svijeta, a kada je 8. kolovoza od zadobivene rane Stjepan Radić umro, njegov posljednji ispraćaj pretvorio se u prosvjed protiv režima. Kasniji događaji pokazali su da je Puniša Račić imao moćne zaštitnike na dvoru, ali jednako tako da njegov revolver nije mogao riješiti sudbonosne političke probleme stare Jugoslavije, pa ni hrvatsko pitanje.

Bačena atomska bomba na Nagasaki



9. kolovoza - Na današnji dan prije 62 godine na japanski grad Nagasaki bačena je atomska bomba. Tri dana ranije u nuklearnoj je eksploziji stradala i Hiroshima. U eksploziji ili od posljedica radijacije smrtno je stradalo 118.555 osoba.



Bomba bačena na Nagasaki, veća od one od koje je stradala Hiroshima, imala je eksplozivnu snagu od 22 kilotone. Promjer vatrene kugle bio je stotinjak metara, a temperatura je bila između sedam i devet tisuća Celzijevih stupnjeva.