Na današnji dan - 29. april

Na današnji dan - 29. april
rts




1429. - Francuska nacionalna junakinja Jovanka Orleanka probila se u Stogodišnjem ratu, na čelu odreda od 800 ljudi, u opsednuti Orlean i posle nekoliko dana naterala u bekstvo engleske osvajače, koji su sedam meseci opsedali grad.
1628. - Švedska i Danska sklopile su u Straslundu savez protiv češkog generala u službi Habzburgovaca, grofa Albrehta Vencela fon Valenštajna, koji je u Tridesetogodišnjem ratu predvodio rimokatoličku vojsku protiv protestantskih snaga, čime je i Švedska ušla u taj verski rat.

1769. - Rođen je engleski vojskovođa i državnik Artur Velzli, prvi vojvoda od Velingtona, koji je porazio francuskog cara Napoleona I 1815. kod Vaterloa. Kao vođa torijevske desnice bio je premijer od 1828. do 1830.
1818. - Rođen je ruski car Aleksandar II Nikolajevič Romanov, koji je 1861, šest godina po stupanju na presto, oslobodio seljake feudalnih obaveza. Tokom vladavine do 1881. - kad su ga ubili članovi tajnog terorističkog udruženja „Narodna volja” - sproveo je buržoaske reforme, reorganizovao sudstvo, upravu i vojsku i osvojio Kirgiziju, Turkmeniju, Uzbekistan i delove Kavkaza.
1837. - Rođen je francuski general Žorž Ernest Bulanže, ministar vojske od 1886. do 1887, vođa uticajnog političkog pokreta koji umalo nije srušio Treću republiku. Stvorio je reakcionarni i antiparlamentarni pokret bulanžista, okupivši sve neprijatelje Republike, koju je težio da uništi i da obnovi monarhiju u Francuskoj. Kad su ga republikanci optužili za pokušaj prevrata, pobegao je u Belgiju, gde je 1891. izvršio samoubistvo.
1854. - Rođen je francuski matematičar, fizičar i filozof Žil Anri Poenkare, koji je pre Alberta Ajnštajna zasnovao specijalnu teoriju relativiteta. Objavio je više od 500 matematičkih radova, izučavao je analitičku i nebesku mehaniku, hidrodinamiku, astronomiju, geodeziju, teorijsku i matematičku fiziku. Stvorio je teoriju automorfnih funkcija, jedan je od osnivača topologije, razvio je elektromagnetsku teoriju svetlosti, elektriciteta i optike Džejmsa Maksvela, matematičke metode u nebeskoj mehanici i astronomiji, dao kritičku analizu kosmogonijskih hipoteza. U filozofiji se bavio teorijom nauke, teorijom saznanja i opštom metodologijom. Objavio je 32 knjige. Dela: „Nauka i hipoteza”, „Vrednost nauke”, „Nauka i metoda”, „Nove metode nebeske mehanike I-III”.
1892. - U Beogradu su srpski pisci i naučnici osnovali Srpsku književnu zadrugu, čiji je prvi predsednik bio Stojan Novaković, a potpredsednik Jovan Jovanović Zmaj, koji je izradio i njen amblem. Prva objavljena knjiga bila je „Život i priključenija” Dositeja Obradovića.
1899. - Rođen je američki pijanista, kompozitor i šef orkestra Edvard Kenedi „Djuk” Elington, jedan od najznačajnijih džez muzičara. Orkestar koji je osnovao 1926. uzor je svim orkestrima džez muzike. Napisao je oko 2.000 kompozicija.
1901. - Rođen je japanski car Hirohito, koji je vladao od 1921, kad je kao regent zamenjivao bolesnog oca. Krunisan je 1926. i bio na prestolu do smrti 1989. Posle poraza Japana u Drugom svetskom ratu - tokom kojeg je podsticao osvajanja, ne hajući za ogromne patnje pokorenih nacija - 1946. se odrekao „božanskog porekla”. Vlast mu je znatno ograničena ustavom iz 1947. i od tada je među Japancima uporno širen mit o dobroćudnom caru, kojeg od svega najviše zanima botanika.
1907. - Rođen je američki filmski režiser austrijskog porekla Fred Cineman, autor filmova realističke opservacije i angažovanog tretmana socijalnih problema i unutrašnjih moralnih sukoba. Filmovi: „Oči u noći”, „Sedmi krst”, „Ljudi”, „Tereza”, „Tačno u podne”, „Svat”, „Odavde do večnosti” [Oskar], „Oklahoma!”, „Šešir pun kiše”, „Starac i more”, „Priča o kaluđerici”, „Čovek za sva vremena” [Oskar], „Operacija šakal”.
1929. - Umro je srpski vojvoda Stepan-Stepa Stepanović, jedan od najistaknutijih vojskovođa u oba balkanska i u Prvom svetskom ratu. U Cerskoj bici u avgustu 1914. Druga armija pod njegovom komandom razbila je austrougarske trupe, za šta je dobio čin vojvode, a na Solunskom frontu u septembru 1918. Druga armija je, napadajući na glavnom pravcu, u sadejstvu s Prvom armijom, probila neprijateljsku odbranu, potom izbila na bugarsku granicu i prinudila Bugarsku na kapitulaciju. Posle završene Artiljerijske škole u Beogradu, u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. iskazao je veliku ličnu hrabrost i umešnost u komandovanju. Učestvovao je i u srpsko-bugarskom ratu 1885, a nekoliko godina kasnije postao je profesor istorije na Vojnoj akademiji u Beogradu i pomoćnik načelnika Glavnog generalštaba. U generalski čin unapređen je 1907. i postavljen za komandanta Šumadijske divizije, 1908. postao je ministar vojske, zatim komandant Drinske, pa Moravske divizije i od 1911. do 1912. ponovo ministar vojske. U Prvom balkanskom ratu komandovao je Drugom armijom u Kumanovskoj bici, posle čega je krajem 1912. i početkom 1913. učestvovao u opsadi i zauzimanju Jedrena. U Drugom balkanskom ratu s Drugom armijom odbranio je pravac dolinom Nišave prema Pirotu. U početku Prvog svetskog rata je, zamenjujući načelnika štaba Vrhovne komande vojvodu Radomira Putnika, uspešno sproveo mobilizaciju i koncentraciju srpske vojske, a posle Cerske bitke u septembru 1914. njegova Druga armija je upornom odbranom osujetila austrougarsku Petu armiju da forsira Drinu. U Kolubarskoj bici u drugoj polovini novembra 1914. snage pod njegovom komandom vodile su teške borbe na području Lazarevca i sprečile austrougarske trupe da s juga obuhvate srpsku vojsku i potom u decembarskoj kontraofanzivi učestvovale u izbacivanju austrougarske vojske iz Srbije. Prilikom povlačenja srpske vojske krajem 1915. i početkom 1916. uspeo je da s Drugom armijom, u sadejstvu s Timočkom vojskom, uspori napredovanje bugarske Prve armije.
1936. - Rođen je indijski dirigent i violinista Zubin Meta [Mehta], jedan od najvećih dirigenata 20. veka, koji je karijeru profesionalnog dirigenta započeo nastupima u Jugoslaviji i Belgiji. Njegovo dirigovanje odlikuje fascinantna sugestivnost, romantična toplina izraza i raskošna sonornost.
1945. - Američke trupe su u Drugom svetskom ratu oslobodile najstariji nemački koncentracioni logor Dahau, koji su nacisti osnovali 1933. U njemu je ubijeno oko 70.000 ljudi, uključujući 6.000 Jugoslovena.
1945. - U Drugom svetskom ratu kapitulirale su nemačke snage u severnoj Italiji, Austriji, Štajerskoj i Koruškoj.
1951. - Umro je austrijski filozof Ludvig Vitgenštajn, zaslužan što je problematika jezika, značenja i smisla iskaza dobila posebno mesto u filozofiji. Dela: "Tractatus logico-philosophicus", „Filozofska istraživanja”, „Plava i smeđa knjiga”, „Napomene o osnovama matematike”, „Filozofske napomene”.
1965. - Vlada Australije odlučila je da pošalje trupe u Vijetnam radi pomoći snagama južnovijetnamskog režima i američkoj vojsci u borbi protiv armije Severnog Vijetnama i Vijetkonga, oslobodilačkog pokreta Južnog Vijetnama.
1975. - Amerikanci su u haosu napustili Sajgon, neslavno okončavši dve decenije intervencije SAD u Vijetnamu, čime je praktično završen Vijetnamski rat tokom kojeg je poginulo više od 58.000 američkih vojnika.
1980. - Umro je engleski filmski režiser Alfred Hičkok, koji se proslavio filmovima kriminalističkog žanra i strave, u kojima je sa svojevrsnim humorom slikao građansko društvo. Bio je majstor filmske montaže, napetosti i ambijenta. Filmovi: „Čovek koji je suviše znao”, „Rebeka”, „Ptice”, „Psiho”, „39 stepenica”, „Tajni agent”, „Ozloglašena”, „Slučaj Paradin”, „Konopac”, „Prozor u dvorištu”, „Pozovi M radi ubistva”, „Nevolje sa Harijem”, „Marni”, „Topaz”, „Porodična zavera”, „Frenezija”, „Vrtoglavica”, „Sever-severozapad”.
1991. - U zemljotresu u Gruziji poginulo je više od 140 ljudi.
1995. - U Sri Lanki su tamilski pobunjenici oborili vojni avion, usmrtivši 52 osobe u njemu.
1999. - S nekoliko projektila ispaljenih iz aviona NATO, srušen je telekomunikacioni toranj na Avali. Taj objekat, viši od 200 metara, izgrađen 1965, bio je jedan od najprepoznatljivijih simbola Beograda.
2000. - Umro je bivši vijetnamski premijer Fam Van Dong, koji je do 1987. više od tri decenije bio predsednik vlade, prvo Severnog Vijetnama, do ujedinjenja zemlje 1976. Smatran je vrsnim intelektualcem i bio je veoma blizak vijetnamskom lideru Ho Ši Minu.

.