Na današnji dan - 24. april

Na današnji dan - 24. april
rts




1533. - Rođen je holandski državnik Vilem I „Ćutljivi” od Oranža, od 1579. prvi državni poglavar protestanske republike Ujedinjenih Provincija Nizozemske. U borbi protiv Španije, koja je Holanđanima silom naturala rimokatolicizam, bio je zapovednik holandske revolucionarne vojske. Ubio ga je u julu 1584. Baltazar Žerar, prema nalogu španskog kralja Felipea II.

1731. - Umro je engleski pisac Danijel Defo, koji je objavio više od 250 dela, ali mu je svetsku slavu doneo roman „Robinson Kruso”. Ostala dela: „Mol Flanders”, „Pukovnik Džek”, „Kapetan Singlton”, „Roksana”, „Dnevnik iz godine kuge”.
1792. - Francuski kapetan Klod Žozef Ruže de Lil napisao je reči i melodiju francuske himne. Pesmu komponovanu kao marš, prema narudžbini gradonačelnika Strazbura, oduševljeno su pevali vojnici Francuske revolucije na maršu iz Marselja u Pariz, pa je nazvana „Marseljeza”.
1815. - Rođen je engleski pisac Entoni Trolop, koji je u velikom broju romana realistično opisao građanski stalež viktorijanske Engleske. Među njima su najuspeliji romani iz ciklusa o imaginarnoj pokrajini Barsetšir, poput „Stražara”, „Tornjeva Barčestra” i „Poslednje hronike Barseta”, u kojima se pojavljuju isti likovi u različitom dobu života.
1833. - Rođen je junak i pisac Marko Miljanov Popović, koji se opismenio tek na pragu šeste decenije života, ali je stvorio dela neprolazne vrednosti. Učestvovao je u mnogim bojevima Crnogoraca protiv Turaka, najpre u gerilskim akcijama, zatim na čelu svog plemena Kuči. Naučio je da čita i piše kad se u 50. godini povukao iz javnog života zbog neslaganja s politikom kneza Nikole I Petrovića. „Stavljao je na papir” narodna predanja, lična iskustva i zapažanja i uspomene iz svojeg života i života drugih junaka. Dela: „Primjeri čojstva i junaštva”, „Pleme Kuči u narodnoj priči i pjesmi”, „Život i običaji Arbanasa”.
1854. - Vrhovni sud SAD je, posle duge parnice, presudio da patent za šivaću mašinu pripada američkom mehaničaru Elijasu Houu. Hou je mašinu konstruisao 1845. u Engleskoj, gde je pokušao da nađe finansijere, ali su ga izigrali bivši direktor putujućeg pozorišta Ajzak Singer i drugi poslovni ljudi i pomoću njegovih konstrukcionih crteža počeli da proizvode „singerice”.
1856. - Rođen je francuski maršal Anri Filip Peten, heroj iz Prvog svetskog rata i pobednik nad Nemcima kod Verdena, koji je u Drugom svetskom ratu izdao Francusku. Sarađivao je sa Adolfom Hitlerom i bio na čelu kvislinške vlade u Višiju, zbog čega je osuđen na smrt, ali mu je zbog ranijih zasluga kazna zamenjena doživotnom robijom.
1877. - Ruski car Aleksandar II objavio je rat Otomanskom carstvu zato što je odbilo da ispuni Londonski ugovor. Rat, u kojem je Rusija težila da izbije na Bosfor i Dardanele i interveniše u Istočnoj krizi izazvanoj ustankom u Bosni i Hercegovini 1877, završen je u decembru 1877. ruskim osvajanjem Plevne, ali je Turke spasla britanska flota usidrena u Dardanelima, pa je Aleksandar II morao da se povuče.
1898. - Španija je objavila rat SAD posle američkog ultimatuma Madridu da se povuče s Kube. Brojnija i bolje opremljena američka vojska i mornarica brzo su porazile Špance, počinivši pritom i mnoštvo ratnih zločina nad civilima, posebno na Filipinima, a SAD su mirovnim ugovorom prigrabile španske kolonije Kubu, Filipine, Portoriko i Guam.
1903. - Umro je pravnik i istoričar Valtazar Bogišić, profesor univerziteta u Kijevu i Odesi, akademik i ministar pravde u Crnoj Gori. Slavu mu je doneo „Opšti imovinski zakonik za knjaževinu Crnu Goru”, koji je 1888. izradio na zahtev crnogorskog kneza Nikole I Petrovića. Zakonik je preveden na mnoge jezike kao primer regulisanja imovinskog prava. Dela: „Pravni običaji u Slovena”, „Zbornik sadašnjih pravnih običaja u Južnih Slovena”, „Pisani zakoni na slovenskom jugu”, „Naputak za opisivanje pravnijeh običaja koji u narodu žive”.
1904. - Rođen je američki slikar holandskog porekla Vilem de Kuning, utemeljivač apstraktnog ekspresionizma, koji je četrdesetih godina 20. veka preobrazio slikarstvo u SAD. Njegove slike rastresite građe i nemirne linije, u kojima je istraživao nagonsku, plahovitu, pa i brutalnu ljudsku prirodu, snažan su protest protiv ledenog, bezličnog sveta otuđene tehničke civilizacije.
1905. - Rođen je američki pisac Robert Pen Voren, u čijem je najboljem romanu „Svi kraljevi ljudi” naslikan uspon i pad političara kod kojeg su neodvojivo sjedinjeni porok i vrlina. Poznat je i kao suptilan pesnik i pouzdan tumač moderne književnosti. Ostala dela: romani „Noćni jahač”, „Na vratima neba”, „Bujica”, „Pećina”, „Mesto gde valja doći”, „Brat zmajevima”, zbirke pesama „Jedanaest pesama na istu temu”, „Obećanja”, „Inkarnacije”, „Odabrane pesme”, eseji „Razumevanje proze”, „Razumevanje poezije”, „Ko govori za crnca?”, „Demokratija i poezija”.
1916. - U Dablinu je izbio Uskršnji ustanak Iraca koji su proglasili slobodnu Irsku Republiku, ali su britanske trupe za samo sedmicu dana slomile pobunu i sprovele okrutnu odmazdu. Vođe ustanka su streljane, što je izazvalo zgražanje u svetu.
1934. - Rođena je američka filmska glumica Širli Meklejn, briljantna komičarka, zapažena i po dramskim ulogama. Napisala je više knjiga autobiografskog karaktera. Filmovi: „Nevolje sa Harijem”, „Apartman”, „Slatka Irma”, „Dobro jutro, mister Gudbar”, „Artisti i modeli”, „Neki su dotrčali”, „Vreme nežnosti” [Oskar].
1942. - Rođena je američka filmska glumica i pevačica Barbra Strejsend, posebno zapažena u mjuziklima, ali i kao komičarka, dramska glumica i, poslednjih godina, filmski režiser. Filmovi: „Smešna devojka” [Oskar], „Helo, Doli”, „Što te tata pušta samu”, „Devojka koju sam voleo”, „Zvezda je rođena”, „Jentl”, „Princ plime”, „Ogledalo ima dva lica” [poslednja tri je i režirala].
1945. - Američka armija je u Drugom svetskom ratu oslobodila nemački nacistički koncentracioni logor Dahau.
1950. - Stvorena je država Jordan spajanjem kraljevine Transjordanije i Palestine pod jordanskom okupacijom.
1955. - U indonežanskom gradu Bandung okončana je afroazijska konferencija 29 zemalja, na kojoj su potvrđeni principi dekolonizacije i stvaranja „trećeg sveta” kao alternative blokovima.
1967. - Sovjetski kosmonaut ruskog porekla Vladimir Mihajlovič Komarov poginuo je prilikom prizemljenja vasionskog broda „Sojuz 1” zbog greške u padobranskom sistemu. To je bio njegov drugi kosmički let: 12. i 13. oktobra 1964. bio je komandant prvog trosedog kosmičkog broda „Vashod”.
1970. - Lansiran je prvi kineski veštački satelit.
1971. - Sovjetski kosmonauti uspeli su da se spoje s letelicom bez ljudske posade, što je prethodilo izgradnji prve svemirske laboratorije u orbiti oko Zemlje.
1990. - Istočna i Zapadna Nemačka odredile su 2. jul kao datum ekonomskog ujedinjenja, kao uvod u potpuno ujedinjenje dveju nemačkih država 3. oktobra 1990.
1991. - Vlada Južne Afrike saopštila je da je postigla dogovor s Afričkim nacionalnim kongresom Nelsona Mandele da do 30. aprila 1991. oslobodi sve političke zatvorenike.
1996. - Palestinski parlament u izbeglištvu je iz povelje Palestinske oslobodilačke organizacije izbacio odredbu o uništenju Izraela.
1999. - Avijacija NATO je u selu Velika Dobranja kod Lipljana usmrtila šiptarsku devojčicu Artu Lugići [6].

.