Na današnji dan - 10. april

Na današnji dan - 10. april
rts


1585. - Umro je papa italijanskog porekla Grgur XIII, koji je tokom 13 godina kao crkveni poglavar podsticao francuske rimokatolike na zločine i blagoslovio pokolj hugenota u Vartolomejskoj noći 1572. Prema savetu astronoma reformisao je 1582. kalendar, nazvan Gregorijanski.

1583. - Rođen je holandski pravnik, pisac i humanista Hugo Grocijus, osnivač nauke o međunarodnom pravu. Pripadao je „školi prirodnog prava” i dokazivao jednakost ljudi među sobom i pred zakonom. Takođe je tvrdio da su okeani opšte dobro i da pojedine zemlje nemaju pravo njihovog ekskluzivnog korišćenja. Dela: pravna i religiozna - „De iure belli ac pacis” , „Mare liberum”, „De iure praedae”, „De veritate religionis Cristianae”, „Via et votum ad pacem eclesiasticam”, drame - „Cristus patiens”, „Sophomphaneas”, „Adamus exul”.

P>1813. - Umro je francuski matematičar, mehaničar i astronom italijanskog porekla Luj Lagranž, koji je s 19 godina postao profesor matematike na Artiljerijskoj školi u rodnom Torinu. Objavio je niz radova iz teorije brojeva, varijacionog računa, teorije parcijalnih jednačina, nebeske mehanike, sferne astronomije i mnoga od tih otkrića nose njegovo ime. Dela: „Analitička mehanika”, „Teorija analitičkih funkcija I-II”, „O libraciji Meseca”, „O teoriji Jupiterovih satelita”.

1814. - Britanske i španske snage porazile su u bici kod Tuluza trupe francuskog cara Napoleona I, koji je sutradan abdicirao i prognan na sredozemno ostrvo Elba.

1847. - Rođen je američki novinar mađarskog porekla Džozef Pulicer, začetnik „žute štampe”, čija fondacija svake godine dodeljuje „Pulicerovu nagradu” za novinarstvo, karikaturu, američku istoriju, poeziju, dramu, roman i muziku. Emigrirao je mlad u SAD, učestvovao u Američkom građanskom ratu i biran u Kongres. Bio je vlasnik listova „Vorld” i „Ivning vorld” u Njujorku i „Post-dispeč” u Sent Luisu. Na Kolumbija univerzitetu osnovao je 1903. prvu novinarsku školu.

1919. - Vojnici su iz zasede ubili meksičkog seljačkog vođu Emilijana Zapatu, koji je od 1910. stvarao burnu istoriju Meksičke revolucije. Borio se protiv diktatora Hose Dijasa, kasnije protiv predsednika Venustijana Karanse. Objavio je 1911. „Aljaski program” kojim je zemlja data seljacima - akt koji je snažno odjeknuo u Meksiku i zemljama Latinske Amerike. Karansa je uz podršku SAD razbio revolucionarne snage i organizovao klopku u kojoj je Zapata izrešetan mecima.

1929. - Rođen je švedski pozorišni i filmski glumac Maks fon Sidou, snažna i izuzetno sugestivna glumačka ličnost, koji je svetsku slavu stekao glavnim ulogama u filmovima Ingmara Bergmana. Filmovi: „Gospođica Julija”, „Sedmi pečat”, „Lice”, „Devičanski izvor”, „Zimsko svetlo”, „Najveća ikad ispričana priča”, „Havaji”, „Sramota”, „Strast”, „Emigranti”, „Stepski vuk”, „Pseće srce”, „Tri kondorova dana”, „Tatarska pustinja”, „Mrtva straža”, „Pobeda”, „Smaragd”, „Hana i njene sestre”, „Druga pobeda”, „Duet za jednog”.

1932. - Rođen je egipatski filmski glumac Omar Šerif, koji je najčešće tumačio uloge romantičnih ljubavnika i heroja. Filmovi: „Lorens od Arabije”, „Noć generala”, „Doktor Živago”, „Smešna devojka”.

1941. - Pod zaštitom nemačkih okupatora, u Zagrebu je u Drugom svetskom ratu proglašena ustaška marionetska tvorevina „Nezavisna Država Hrvatska” fašističkog teroriste Ante Pavelića. Na radiju je pročitan poziv narodu dotadašnjeg potpredsednika jugoslovenske vlade Vlatka Mačeka da se pokori nemačkoj vojsci i podrži ustaše, koje su odmah počele teror nad Srbima, Jevrejima i Romima. Do jeseni 1941. u Srbiju je proterano oko 200.000 Srba, pravoslavni Srbi su s blagoslovom Vatikana i rimokatoličke crkve u Hrvatskoj prisilno prekrštavani, a najdrastičniji oblik terora nad Srbima, Jevrejima i Romima bili su masovni pokolji. Samo u Jasenovcu je usmrćeno 700.000 ljudi. Ta najveća „fabrika smrti” u Drugom svetskom ratu na Balkanu je punom parom radila od leta 1941. do kraja aprila 1945.

1941. - U Zagrebu je u Drugom svetskom ratu Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije odlučio da komunisti nastave borbu protiv nemačkih okupatora bez obzira na raspad jugoslovenske armije i da sedište CK KPJ premesti iz Zagreba u Beograd.

1954. - Umro je franucuski hemičar i industrijalac Ogist Limijer, koji je s bratom Lujem napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća su izumela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani „Gran kafe” priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svetu [„Ulazak voza u stanicu”, „Radnici izlaze iz fabrike”].

1963. - U severnom Atlantiku je u eksploziji američke atomske podmornice „Trešer” poginulo 129 ljudi. Posle duge istrage nije saopšten uzrok najteže podmorničke nesreće u istoriji SAD.

1993. - U Južnoj Africi je ubijen jedan od crnačkih vođa Kris Hani, lider južnoafričke Komunističke partije, a sutradan su crnci iz osvete spalili dvojicu belaca.

1994. - Avioni NATO su, uz opravdanje da štite snage UN, bombardovanjem položaja Vojske Republike Srpske priskočili u pomoć muslimanima u Goraždu, koji su se našli u škripcu posle neuspele ofanzive.

.