Na današnji dan - 8. april

Na današnji dan - 8. april
rts


217. - Ubijen je rimski car Marko Aurelije Karakala, jedan od najkrvožednijih tirana u rimskoj istoriji. Zajedno s ocem Septimijem Severom vladao je od 198. do 211, a potom sam, krajnje surovo, pogubivši čak i brata. Da bi ublažio nezadovoljstvo, posebno u provincijama, 212. dao je rimsko građansko pravo svim građanima Rimskog carstva koji su rođeni kao slobodni.

1513. - Huan Ponse de Leon otkrio je Floridu i proglasio je posedom Španije.

1692. - Rođen je italijanski violinski virtuoz i kompozitor Đuzepe Tartini, koji je uveo novine u tehniku sviranja i građenja violina i otkrio pojedine akustične pojave u muzici. Komponovao je mnoštvo violinskih koncerata i sonata, uključujući sonatu „Đavolji triler”.

1818. - Rođen je nemački hemičar August Vilhelm fon Hofman, značajan po istraživanjima u organskoj hemiji. Osnivač je moderne industrije anilinskih boja iz katrana kamenog uglja.

1849. - Rođen je srpski slikar Miloš Tenković, začetnik i jedan od najdarovitijih predstavnika realizma u srpskom slikarstvu. Slikarstvo je učio u Beču i Minhenu, a po povratku u Beograd do smrti 1890. bio je gimnazijski profesor. Radio je portrete, mrtvu prirodu i pejzaže. Dela: „Prodavačica cveća”, „Majolika”, „Autoportret”, „Pejzaž s kravama”, studije, akvareli, crteži.

1861. - U Sremskim Karlovcima je, pod predsedništvom patrijarha Josifa Rajačića, održan Blagoveštenski sabor, poslednji politički skup Srba u Ugarskoj. Na osnovu privilegija dobijenih od Beča, koje su smatrane međunarodnim ugovorima, zatražena je posebna teritorija za Srbe pod nazivom Vojvodina Srpska, s vojvodom na čelu i sopstvenom administracijom, ali Ugarski sabor potom nije želeo ni da razmotri te zahteve.

1893. - Rođena je američka filmska glumica kanadskog porekla Meri Pikford, zvezda nemog filma. S Čarlijem Čaplinom, Daglasom Ferbanksom i Dejvidom Grifitom osnovala je 1919. filmsku kompaniju „Junajted artist korporejšn”. Filmovi: „Dobri mali đavo”, „Devojka od juče”, „Jedna mala bogata devojka”, „Polijana”, „Mali lord Fontelroj”, „Gaučo”, „Koketa”.

1907. - Francuska i Velika Britanija potpisale su konvenciju kojom je potvrđena nezavisnost Sijama [sadašnji Tajland].

1936. - Umro je austrijski lekar Robert Baranji, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1914. Rasvetlio je funkciju vestibularnog aparata - organa koji reguliše ravnotežu ljudskog tela i tonus mišića. Doprineo je i boljem upoznavanju funkcije malog mozga i lečenju nekih oboljenja tog dela mozga.

1950. - Umro je ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, čija je igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. oboleo od neizlečive duševne bolesti. Njegove kreacije niko nije nadmašio, a skokovi u baletu „San o ruži” su, zbog neuobičajene visine i lepote, ušli u legendu kao nedosegnut ideal.

1973. - Umro je Pablo Ruis Pikaso, osnivač kubizma, jedan od najznačajnijih slikara 20. veka. Slikarstvo je učio u rodnoj Španiji, a od 1904. stalno je živeo u Parizu. Naslikao je više od 18.000 slika koje su likovni kritičari podelili na nekoliko faza: plavu, ružičastu, crnu, kubističku i nadrealističku. Revolucionarne kubističke slike, počev od slike „Gospođica iz Avinjona” 1907, donele su mu svetsku slavu. Naslikao je „Gerniku”, potresno prikazavši tragičnu sudbinu Španije pod fašizmom i zakleo se da se neće vratiti u otadžbinu dok vlada diktator Fransisko Franko, koji je umro dve godine posle njega.

1984. - Umro je ruski fizičar Pjotr Leonidovič Kapica, jedan od najistaknutijih fizičara 20. veka, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1978, inostrani član Srpske akademije nauka i umetnosti. Od 1921. do 1934. radio je u Velikoj Britaniji, a po povratku je rukovodio Institutom Akademije nauka SSSR za fiziku. Uspeo je da stvori vrlo jaka magnetna polja, otkrio je zavisnost električnog otpora polikristalnih metala od jakog magnetskog polja, koja nosi njegovo ime, radio na fizici niskih temperatura [helijum II, tečni vazduh, vodonik], unapredio hidrodinamiku, posebno u oblasti termičkih pojava u tankim slojevima tečnosti.

1993. - Umro je srpski glumac Stojan Aranđelović, zapažen u mnogim filmovima i TV serijama. Za ulogu u drami „Pregršt sreće” dobio je nagradu na Sterijinom pozorju u Novom Sadu, a 1984. nagradu „Slavica” za životno delo.

1996. - Savezna Republika Jugoslavija i Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija potpisale su sporazum o normalizaciji odnosa.

1999. - Ruski pisac Aleksandar Solženjicin je rekao da je NATO agresijom na Jugoslaviju zgazio povelju UN i „čitavom svetu i sledećem veku nametnuo drevni zakon - zakon džungle: onaj ko je silan, u svemu je u pravu”, upozorivši: „Pred očima čovečanstva uništava se prekrasna zemlja i civilizovane vlade tome aplaudiraju”.

1999. - Predsednik Poslaničkog doma češkog parlamenta Vaclav Klaus, bivši premijer Češke, okrivio je NATO za egzodus Šiptara, rekavši da su oni s Kosova i Metohije počeli da beže tek s prvim NATO bombama i da ta „ključna činjenica” pokazuje da nema govora o navodnom primarnom cilju NATO da spreči masovni izbeglički talas.

Umro Josip Juraj Strossmayer

4. veljače 1815. u Osijeku rodio se Josip Juraj Strossmayer, hrvatski političar, prosvjetitelj, đakovački biskup, veliki mecena i jedan od vodećih ljudi XIX. stoljeća u Hrvatskoj. Umro je 8. travnja 1905. godine u Đakovu.
S devetnaest godina stekao je doktorat filozofije, a osam godina poslije i doktorat teologije. Nakon toga bio je profesor u đakovačkom sjemeništu, a zatim bečki dvorski kapelan i jedan od trojice direktora u poznatom Augustineumu. U hrvatski politički život Strossmayer ulazi kao mladić tijekom studija. Oduševljava se idejom slavenske uzajamnosti.
Tijekom revolucije 1848. podupire politiku Narodne stranke i bana Jelačića, veliki je protivnik stare Austrije i njezina aristokratskog i feudalističkog ustrojstva. Bori se za federalističko uređenje države i samostalnost svih njezinih mnogobrojnih naroda. Premda oportunistički taktizira s Bečom, dosljedni je zagovornik ideja da je krajnji cilj južnoslavenskih naroda u monarhiji osamostaljenje i ujedinjenje u zasebnu ravnopravnu državu.
Posebno važan događaj bilo je imenovanje Strossmayera 1849. za bosansko-srijemskoga biskupa sa sjedištem u Đakovu. Došavši na čelo jedne od najbogatijih biskupija toga dijela Europe Strossmayer je mogao pomoći narodu da materijalnim i kulturnim uzdizanjem otvori put prema samostalnosti. Novčanim prilozima polaže temelje crkvenih ustanova i škola. Od 1866. do 1882. gradi veličanstvenu katedralu u Đakovu, koju posvećuje jedinstvu crkve, slozi i ljubavi svojega naroda.
Pomaže rad Ivana Kukuljevića i Franje Račkog i mnogih drugih kuluturnih te političkih djelatnika. Novčanim darom položio je temelj Sveučilišta u Zagrebu, a 28. srpnja 1867. kao njezin tvorac i mecena otvorio je Akademiju znanosti i umjetnosti, nazvavši je jugoslavenskom. Započinje rad na velikom Akademijinu rječniku, 1868. novim darom pokreće osnivanje Medicinskog fakulteta. U Europi Strossmayerovi govori praćeni su na Vatikanskom koncilu 1869./70. Đakovački biskup bio je zapažen zbog smjelosti svojih misli, osobito zato što se odupro prihvaćanju dogme o nepogrešivosti Pape. Nakon podjele vlasti između Beča i Pešte, Strossmayer napušta vodstvo razjedinjene i politički jalove Narodne stranke i u političkom se životu Trojedne kraljevine Hrvatske, Slavonije i Dalmacije javlja ponovno 1880. nakon osnivanja Narodne neovisne stranke Franje Račkoga.
Umro je u 80. godini života, omiljen u narodu, prezren od Beča, Pešte, hrvatskih mađarona i ortodoksnoga klerikalnog kruga. Bez obzira na zamjerke njegovim političkim programima, sigurno je da je Strossmayerov utjecaj bio važan za položaj Hrvata i drugih naroda na prijelazu iz XIX. u XX. stoljeće

1861. - U Sremskim Karlovcima je pod predsedništvom patrijarha
Josifa Rajačića održan Blagoveštenski sabor, poslednji politički skup
Srba u Ugarskoj. Na osnovu privilegija, dobijenih od Beča, koje su
smatrane međunarodnim ugovorima, zatražena je posebna teritorija za
Srbe pod nazivom Vojvodina Srpska, s vojvodom na čelu i sopstvenom
administracijom, ali Ugarski sabor potom nije želeo ni da razmotri te
zahteve. Održavanje Sabora odobrio je austrijski car Franc Jozef, ali
je dvor u Beču Sabor iskoristio jedino da zaplaši mađarske feudalce i
umanji njihove aspiracije. Sabor je ipak značajan za istoriju Srba u
Vojvodini i srpstva u celini, jer je izrazio ideju jedinstva srpskog
naroda.