Na današnji dan - 3. april

Na današnji dan - 3. april
rts


1367. - Rođen je engleski kralj Henri Bolingbrok, poznat kao Henri IV, osnivač Lankasterske dinastije. Presto je prigrabio 1399, zbacivši brata od strica Ričarda II, koji je 1400. pod misterioznim okolnostima umro u zatočeništvu u zamku Pontefrakt. Tokom vladavine do smrti 1413, ugušio je jake pobune Velšana i Ričardovih pristalica, ali je cena tih ratova bilo teško oporezivanje podanika i iscrpljujuća borba s parlamentom za kontrolu kraljevske blagajne. Poslednje godine vladavine obeležili su njegova teška bolest i oštre frakcijske borbe u vrhu vlasti.

1682. - Umro je španski slikar Bartolomeo Esteban Muriljo, koji je najviše slikao religiozne kompozicije baroknog stila, sladunjave u temi i koloritu. Radio je i realističke prizore sa sentimentalnim podtekstom iz života ulične dece, poput slika „Mali prosjak” i „Deca jedu dinju”.

1807. - U selu Voganj kod Rume je počela Ticanova buna, nazvana tako prema njenom vođi Teodoru Avramoviću Ticanu. Podstaknuti pobedama srpskih ustanika nad Turcima i nezadovoljni teškim nametima, seljaci s vlastelinstva grofa Karla Pejačevića podigli su bunu i javili srpskom vojvodi Luki Lazareviću da se Srem digao na ustanak i da želi ujedinjenje sa Srbijom. Austrijska vojska u jačini gotovo jedne armije, za 10 dana je ugušila bunu u kojoj je učestvovalo oko 15.000 seljaka iz 45 sela rumskog i iločkog vlastelinstva. Tican je uhvaćen i streljan krajem 1807.

1893. - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac i režiser Lesli Hauard, poznat po izuzetno suptilnoj glumi. U Drugom svetskom ratu poginuo je 1943. kao dvojnik britanskog premijera Vinstona Čerčila, kad su Nemci iznad Biskajskog zaliva oborili avion u kojem je bio, uvereni da je premijer u letelici. Filmovi: „Romeo i Julija”, „Pigmalion”, „Prohujalo sa vihorom”, „Intermeco”.

1897. - Umro je nemački kompozitor Johanes Brams, istaknuti kasni romantičar, koji je dosledno negovao klasičnu muzičku ravnotežu. Kao pobornik oživljavanja oblika klasične i pretklasične muzike komponovao je u tradiciji Johana Sebastijana Baha, Ludviga van Betovena i ranih romantičara, ali s dovoljno originalnosti i snage da postigne jedinstvo krepkosti i nežne melanholije, oporosti i raspevanosti. Sintetizovao je principe klasike i romantike, pa su ga sledbenici nazvali osnivačem nemačke novoklasične škole. Dela: četiri simfonije, kamerna muzika, violinske i klavirske sonate, balade, intermeca i varijacije za klavir, dva klavirska i jedan violinski koncert, vokalne kompozicije [„Nemački rekvijem”], solo pesme, horovi.

1915. - Umrla je srpska slikarka Nadežda Petrović, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu i saosnivač „Kola srpskih sestara” [s Branislavom Nušićem], čije slike se odlikuju snažnim, originalnim izrazom i izvanrednim bogatstvom boja. Umrla je od tifusa kojim je zaražena dok je kao bolničarka negovala ranjene srpske vojnike u Prvom svetskom ratu u valjevskoj bolnici. Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu priredila je 1900. Sačuvano je oko 200 njenih dela, od kojih su pojedina u vrhu srpskog slikarstva i ravna su evropskim majstorima tog vremena, poput slika „Resnik”, „Notr Dam”, „Autoportret”, „Bulonjska šuma”. Slikala je u rasponu od plenerizma do snažnog realizma prožetog ekspresionizmom. U Srbiji svog doba najsnažnije se vezala za modernu umetnost i anticipirala je njen dalji razvoj. Rođena je u porodici u kojoj su dve sestre postale slikarke, jedna muzičar, a najmlađi brat Rastko Petrović pisac.

1924. - Rođen je američki glumac Marlon Brando, koji je karijeru počeo u pozorištima na Brodveju, ali su mu svetsku slavu donele filmske uloge „mladih gnevnih ljudi” pedesetih godina 20. veka. Nagrađen je Oskarom za glavnu ulogu u filmu „Na dokovima Njujorka”, ali je 1973. odbio da primi Oskara za glavnu ulogu u filmu „Kum”, protestujući tako protiv politike vlade SAD prema Indijancima. Umesto da ode na ceremoniju dodele nagrade, poslao je jednu indijansku glumicu da opiše patnje američkih Indijanaca. Ostali filmovi: „Tramvaj zvani želja”, „Viva Zapata!”, „Julije Cezar”, „Mladi lavovi”, „Jednoooki Džek”, „Pobuna na brodu Baunti”, „Grofica iz Hongkonga”, „Odsjaj u zlatnom oku”, „Poslednji tango u Parizu”, „Apokalipsa sada”.

1936. - Pogubljen je Bruno Hauptman, otmičar i ubica sina američkog pilota Čarlsa Lindberga, koji je prvi sam preleteo Atlantski okean. Otmica i ubistvo su toliko ogorčili javnost SAD da je donesen poseban Zakon o otmici, prema kojem je za taj zločin uvedena smrtna kazna, ali mnogi i sada tvrde da je Hauptman bio nevin i da su zločin počinili nepoznati kriminalci.

1948. - Premijerom drame Ivana Cankara „Kralj Betajnove” u režiji Bojana Stupice, svečano je počelo s radom Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu. Dramski ansambl je u početku imao 40 članova, direktor je bio pisac Eli Finci, a umetnički rukovodilac Stupica.

1975. - Ruski velemajstor Anatolij Karpov postao je 12. svetski prvak u šahu, pošto je dotadašnji šampion, američki velemajstor Bobi Fišer demonstrativno odbio uslove Međunarodne šahovske organizacije za susret za svetsku titulu. Fišer je potom napustio šahovsku scenu i privremeno se vratio tek 1992, kad je u nezvaničnom meču za svetsku titulu u Beogradu i na Svetom Stefanu pobedio ruskog velemajstora Borisa Spaskog, kojem je 1972. u meču u Rejkjaviku oduzeo titulu.

1991. - Savet bezbednosti UN izglasao je rezoluciju o prekidu vatre u Zalivskom ratu, naložio razmeštaj mirovnih snaga u regionu i zatražio od Iraka da uništi oružje za masovno razaranje.

1991. - Umro je engleski pisac Grejem Grin, suptilan analitičar psihe, čije su teme bile bezuspešno traganje za spasenjem i ljubavlju, strah, sažaljenje i nasilje. Dela: romani „Brajtonska stena”, „Moć i slava”, „Suština stvari”, „Kraj ljubavi”, „Gubave duše”, „Komedijaši”, „Monsinjor Kihot”, „Doktor Fišer iz Ženeve”, „Ministarstvo straha”, „Treći čovek”, memoari „Neka vrsta života”, „Načini bekstva”, drame, eseji, putopisi.

1992. - Srpski savet za nacionalnu bezbednost uputio je apel narodu da zanemari nepromišljeni poziv krnjeg Predsedništva BiH na mobilizaciju i sve učini kako bi bio izbegnut građanski rat i stradanje, ali to nije zaustavilo sukobe, izazvane secesionističkom politikom vođa bosanskih muslimana i Hrvata.

1999. - NATO avijacija srušila je dunavski Most slobode koji je povezivao Novi Sad i Sremsku Kamenicu.

2003. - Srbija i Crna Gora postala je 45. članica Saveta Evrope. U okviru ceremonije prijema, predsednik SCG Svetozar Marović predao je dokumenta o prihvatanju Statuta Saveta Evrope, a šef diplomatije Goran Svilanović potpisao je izjavu o prihvatanju Evropske konvencije o ljudskim pravima.