Na današnji dan - 15. JUN

Na današnji dan - 15. JUN
RTS

1215. - Engleski kralj Džon prihvatio je pod pritiskom plemstva dokument Magna Carta Libertatum [Velika povelja slobode] - temelj engleskog državnog uređenja, simbol borbe protiv apsolutizma i jedan od najznačajnijih dokumenata britanske i evropske ustavne istorije.

1467. - Umro je vojvoda od Burgundije Filip Dobri, osnivač Burgundije, države koja je u 15. veku bila rival Francuske, a od 1678. pripada Francuskoj.

1520. - Papa Lav deseti ekskomunicirao je Martina Lutera bulom u kojoj je osudio kao jeres Luterove teze o indulgencijama, o dogmama i uređenju katoličke crkve. Ideje o reformi crkve sistematizovane u 95 teza Luter je 1517. prikovao na vrata Dvorske crkve u Vitembergu, označivši početak raskola katoličke Evrope.

1843. - Rođen je norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Hagerup Grig, koji je, inspirišući se nacionalnim folklorom, afirmisao norvešku muziku u svetu.

1862. - Na Čukur-česmi u Beogradu turski vojnik ubio je srpskog dečaka što je izazvalo sukobe u gradu. Turci su potom sa beogradske tvrđave, gde je bio smešten njihov garnizon, bombardovali Beograd.

1882. - Rođen je rumunski general i državnik Jon Antonesku, diktator pronemačke vlade u Drugom svetskom ratu. Uveo je zemlju u Trojni pakt i priključio se napadu na S S S R 1941. Osuđen je 1946. na smrt kao ratni zločinac i streljan.

1903. - Nakon ubistva Aleksandra Obrenovića u Majskom prevratu, Skupština Srbije izabrala je Petra Karađorđevića za kralja Srbije. Tokom njegove vladavine učvršćen je parlamentarizam i ubrzan privredni i kulturni razvoj zemlje. Povukao se s vlasti 22. juna 1914, a kraljevska ovlašećenja dobio je njegov drugi sin Aleksandar.

1907. - Počela je Druga haška mirovna konferencija, na kojoj su 44 države, uključujući Srbiju i Crnu Goru, usvojile 13 konvencija o zakonima i običajima ratovanja ['Haške konvencije']. Četvrtom konvencijom osnovan je Stalni arbitražni sud u Hagu.

1919. - Engleski piloti Artur Braun i Džon Olkok okončali su prvi direktni let preko Atlantika.

1920. - Italijanski inženjer, jedan od osnivača bežične telegrafije Đulielmo Markoni emitovao je u Engleskoj prvi muzički radio prenos u živo. Bila je to muzička numera čuvene australijske operske pevačice Neli Melba.

1940. - Nemačke trupe su probile Mažino liniju kod Sedana. Sistem utvrđenja dugačak 360 kilometara koji su Francuzi izgradili duž granice prema Nemačkoj između dva svetska rata, smatran je remek delom građevinarstva i fortifikacije.

1969. - Nakon povlačenja Šarla de Gola sa političke scene, za predsednika Francuske izabran je Žorž Pompidu.

1975. - Košarkaši Jugoslavije postali su šampioni Evrope pobedom nad reprezentacijom S S S R-a u Beogradu.

1977. - Adolfo Suares i njegova koalicija Demokratskog centra pobedili su na prvim slobodnim izborima u Španiji nakon smrti Franciska Franka koji je diktatorski vladao od 1939. godine.

1982. - Argentinske snage na Foklandskim ostrvima predale su se Britancima. Time je okončan rat u kojem je poginulo oko 1.000 ljudi.

1988. - Pakistanski predsednik Zija ul Hak objavio je da će islamsko šerijatsko pravo postati vrhovni zakon u Pakistanu.

1992. - Srpski književnik Dobrica Ćosić izabran je za prvog predsednika SR Jugoslavije. Za prvog premijera novoformirane države prethodnog dana izabran je američki biznismen srpskog porekla Milan Panić.

1992. - Parlament Japana je, prvi put od Drugog svetskog rata, odobrio angažovanje japanskih vojnika u inostranstvu.

1994. - Izrael i Vatikan uspostavili su pune diplomatske odnose, potvrđujući dogovor o međusobnom priznanju i pomirenju nakon vekovnih sukobljavanja Jevreja i rimokatolika.

1995. - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju o proširenju snaga UN u Bosni trupama za brza dejstva, sastavljenih od 12.000 francuskih, britanskih i holandskih vojnika. Rusija i Kina su se uzdržale od glasanja.

1996. - Umrla je američka pevačica Ela Ficdžerald, 'kraljica džeza', čuvena po 'skat' dijalozima sa velikim džez muzičarima Armstrongom, Elingtonom i Bejzijem.

2000. - U pokušaju atentata u Budvi lakše je ranjen Vuk Drašković, lider Srpskog pokreta obnove, u to vreme jedne od najvećih opozicionih političkih stranaka u Srbiji.

2000. - Rimsko-katolički biskup, Augustin Misago, optužen za saučesništvo u masakru više od pola miliona stanovnika Ruande 1994. i genocid, oslobođen je optužbi i pušten na slobodu.

2001. - Kraj Petrovog Sela kod mesta Kladovo otkrivena je masovna grobnica u kojoj je zakopano oko 30 tela za koja se pretpostavlja da su žrtve rata na Kosovu u prvoj polovini 1999.

2001. - Šangajska petorka [Kina, Rusija, Kazahstan, Kirgistan i Tadžikistan] su nakon prijema Uzbekistana u članstvo preimenovali svoju organizaciju u Šangajska Organizacija za saradnju, regionalnu organizaciju za borbu protiv islamskog militarizma.

2003. - Vaterpolo reprezentacija Srbije i Crne Gore osvojila je zlatnu medalju na Evropskom prvenstvu u Sloveniji.

2003. - Umro je američki glumac Hjum Kronin, čija je karijera na Brodveju i u Holivudu trajala preko šest decenija.