Na današnji dan - 9. NOVEMBAR

Na današnji dan - 9. NOVEMBAR
RTS

1799. - Napoleon Bonaparta je vojnim udarom srušio vladu Direktorijuma i kao prvi konzul preuzeo vlast u Francuskoj [18. brimer]. Napoleon je potom kao car od 1804. zavladao Francuskom i velikim delom Evrope donoseći, pored ratnih nevolja, kapitalne društvene promene. Napoleonovska administracija ukinula je zastarele feudalne režime, zavela modernu upravu i postavila osnove modernog industrijskog razvoja.

1818. - Rođen je Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od prvih ruskih pisaca čija su dela prodrla na Zapad. Za života je uživao mnogo veći ugled u francuskim, nego u ruskim književnim krugovima.

1835. - Rođen je Davorin Jenko, jedan od najznačajnijih kompozitora romantičara u slovenačkoj i srpskoj muzici. Autor je srpske himne 'Bože pravde' i slovenačke 'Naprej, zastava slave'. Kao dirigent beogradskog Narodnog pozorišta [1871-1902] komponovao je muziku za više od 80 pozorišnih komada. Autor je prve srpske operete 'Vračara'.

1841. - Rođen je Eduard sedmi, kralj Velike Britanije i Irske i car Indije, najstariji sin kraljice Viktorij. Tokom njegove vladavine od 1901. završen je Burski rat, sklopljen je sporazum sa Japanom 1902, sa Francuskom 1904. i sa Rusijom dogovor o podeli sfera u Aziji 1907.

1888. - Rođen je francuski političar, ekonomista i diplomata Žan Mone, tvorac plana o modernizaciji francuske privrede posle Drugog svetskog rata, prvi predsednik Evropske zajednice za ugalj i čelik i predsednik Akcione komisije za stvaranje Sjedinjenih država Evrope.

1918. - U Berlinu su posle generalnog štrajka radnici izašli na ulice, vojnici su odbili da intervenišu protiv njih i pridružili su se pobuni. Vlast u gradu preuzeo je Radnički sovjet, a car Vilhelm drugi je abdicirao i pobegao u Holandiju. Dva dana kasnije Nemačka je potpisala mirovni ugovor kojim je okončan Prvi svetski rat.

1937. - U japansko-kineskom ratu, japanske trupe su zauzele Šangaj.

1938. - Tokom noći nacisti su u Nemačkoj demolirali više od 7.000 jevrejskih kuća i prodavnica i spalili stotine sinagoga. Ubijeno je preko 90 Jevreja. Ovaj pogrom Jevreja dobio je naziv 'Kristalna noć' jer su ulice nemačkih gradova bile prekrivene razbijenim staklom.

1940. - Umro je britanski državnik Artur Nevil Čembrlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, potpisao je 1938. Minhenski sporazum s Adolfom Hitlerom.

1952. - Umro je izraelski državnik i hemičar Haim Vajcman, prvi predsednik novoformirane države Izrael 1948, predsednik Svetske cionističke organizacije i Jevrejske agencije. Kao hemičar pronašao je postupak za protizvodnju acetona i butanola.

1953. - Umro je kralj Abdul-Aziz Ibn Saud, koji je 1932. osnovao kraljevinu Saudijsku Arabiju, osvojivši pre toga čitavu centralnu Arabiju.

1963. - U japanskom rudniku uglja Omuta u eksploziji gasa poginula su 452 rudara, a 470 ih je ranjeno. Istog dana poginuo je 161 putnik u sudaru teretnog voza s putničkim vozom na pruzi za Tokio.

1970. - Umro je francuski državnik i general Šarl de Gol, vođa pokreta 'Slobodna Francuska' u Drugom svetskom ratu kojim je rukovodio iz Londona, prvi posleratni premijer, osnivač i prvi predsednik Pete republike od 1958. do 1969, kada se povukao jer nije dobio većinu na referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju Senata. Suprotstavljao se prestižu SAD u Evropi, povukao francuske snage iz NATO pakta, a američkim snagama onemogućio da drže svoje baze u Francuskoj [1966]. Okončao je sedmogodišnji rat u Alžiru nakon čega je ta zemlja stekla nezavisnost.

1977. - Izraelski avioni napali su ciljeve u južnom Libanu i tom prilikom, kako je saopštila libanska vlada, uništili su dva sela i ubili najmanje 60 civila.

1985. - Ruski velemajstor Gari Kasparov je u 23. godini postao najmlađi svetski prvak u istoriji šaha. U meču za titulu pobedio je ruskog velemajstora Anatolija Karpova rezultatom 13:11.

1989. - Stotine hiljada Istočnih Nemaca krenulo je prema Zapadnoj Nemačkoj, a veliki broj Zapadnih Nemaca krenuo je u suprotnom pravcu, samo nekoliko sati nakon što je vlada objavila da je otvorena granica prema Zapadu. Pad 'Berlinskog zida', simbola podele Evrope posle Drugog svetskog rata, bio je prvi korak ka ponovnom ujedinjenju dve Nemačke.

1993. - U muslimansko-hrvatskim sukobima u bosanskom ratu Hrvati su srušili Stari most na reci Neretvi u Mostaru, simbol grada sagrađen u vreme Otomanskog carstva u 16. veku.

1995. - Predsednik PLO Jaser Arafat prvi put je posetio Izrael i tom prilikom izrazio saučešće udovici izraelskog premijera Jicaka Rabina koji je ubijen u atentatu 4. novembra.

2001. - Umro je bivši italijanski predsednik Đovani Leone, koji je 1978. bio primoran da podnese ostavku zbog optužbi za korupciju.

2002. - U Dženinu, gradu na Zapadnoj obali, izraelske snage su ubile Ijada Savalu, lidera miltantnog krila islamskog Džihada, koji je bio među prvima na izraelskim poternicama.

2003. - Umro je američki saksofonista Badi Arnold, jedan od osnivača Programa za pomoć muzičarima zavisnim od droge ili alkohola.

2005. - U terorističkim napadima bombaša samoubica na tri međunarodna hotela u Amanu, glavnom gradu Jordana, ubijeno je 60 osoba.

Probijen Berlinski zid



9. studenoga – Na današnji dan 1989. godine pao je zid između stanovnika Berlina. Nakon gotovo 30 godina susreli su se Istočni i Zapadni Berlinci, komunizam i demokracija. Na okupljanje stotina ljudi s obje strane granice, vođe komunističke Istočne Njemačke popustile su i u ponoć dopustile da se vrata duž zida otvore.
Stanovnici istočnog dijela grada pojurili su prema Zapadu koji ih je pozdravio kličući. Oduševljeni ljudi počeli su se penjati na zid i razbijati velike komade betonske prepreke dugačke 45 kilometara.
Zid je podignut 1961. po naredbi bivšeg istočnonjemačkog vođe Waltera Ulbrichta kako bi se zaustavilo bježanje na Zapad. Od 1949. oko 2,5 milijuna ljudi je prešlo u Zapadnu Njemačku. No izgradnjom zida i pojačanjima 1380 kilometara dugačke granice Istočni Nijemci ostali su zarobljeni u vlastitoj zemlji.
Prvi nagovještaj da se nešto događa bila je izjava glasnogovornika njemačke komunističke partije da se dopušta putovanje na Zapad. Time se pokušalo stati na kraj iskradanju kroz stražnja vrata – kroz Mađarsku i Čehoslovačku.
No kad su vrata jedanput odškrinuta, ništa nije moglo zaustaviti Berlince da ih do kraja otvore. Tadašnji kancelar Zapadne Njemačke Helmut Kohl odluku je nazvao povijesnom.