Na današnji dan - 24. OKTOBAR

Na današnji dan - 24. OKTOBAR
RTS

1360. - Engleski kralj Edvard treći i francuski kralj Žan drugi Dobri, potpisali su u Kaleu sporazum kojim je okončana prva faza Stogodišnjeg rata. Englezi su dobili deo francuske teritorije, a Edvard treći se zauzvrat odrekao polaganja prava na francuski presto.

1601. - Umro je danski astronom Tiho Brahe, koji je podigao čuvenu opservatoriju 'Uranijenburg' na ostrvu Hven i gotovo dve decenije osmatrao planete, posebno Mars. Otkrio je novu zvezdu u sazvežđu Kasiopeje.

1618. - Rođen je mogulski car Aurangzeb, veliki mogul Indije, koji je na vlast došao nakon što je zbacio oca i pogubio braću. Proširio je mogulsko carstvo, podsticao umetnost i nauku, ali je fanatično širio islam i progonio hinduizam.

1648. - Vestfalskim mirom, koji su zaključili nemački car i vladari Francuske i Švedske, završen je Tridesetogodišnji rat. Mirovnim ugovorom potvrđena su načela Augsburškog verskog mira [1555.] o ravnopravnosti rimokatolika i protestanata i osujećena namera rimsko-nemačkog carstva i pape za hegemonijom u Evropi.

1725. - Umro je Alesandro Gaspare Skarlati, najznačajniji italijanski kompozitor visokog baroka, autor brojnih opera i religioznih kompozicija.

1795. - Pruska, Austrija i Rusija izvršile su treću podelu Poljske, koja je prestala da postoji kao nezavisna država.

1882. - Nemački bakteriolog Robert Koh otkrio je bakteriju koja izaziva tuberkulozu, kasnije nazvanu 'Kohov bacil'.

1907. - Umro je srpski novinar, pisac i političar Pera Todorović, jedan od osnivača Narodne radikalne stranke, autor programa i statuta stranke. Krajem 1886. isključen je iz stranke pošto je obnovio list 'Samouprava' i počeo da napada radikale. Pokrenuo je i do 1903. izdavao 'Male novine', prvi senzacionalistički list u Srbiji.

1912. - Pobedom Prve srpske armije pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića nad turskom Vardarskom armijom Zeki paše, završena je Kumanovska bitka u Prvom balkanskom ratu.

1917. - Počela je bitka kod mesta Kaporeto [slovenački naziv Kobarid] u Prvom svetskom ratu u kojoj su Nemci i Austrijanci naneli težak poraz italijanskoj vojsci i naterali je u bekstvo.

1922. - Irski parlament prihvatio je ustav po kojem je država dobila naziv Slobodna Irska Država. Ustav je formalno stupio na snagu u decembru.

1939. - Nacisti su u Nemačkoj naredili Jevrejima da nose Davidovu zvezdu.

1944. - Američki avioni su u Drugom svetskom ratu tokom velike vazdušno-pomorske bitke u filipinskom zalivu Lejte potopili japanski nosač aviona 'Musaši', jedan od najvećih u svetu.

1945. - Stupila je na snagu Povelja UN, koju je u junu 1945. u San Francisku potpisala 51 zemlja osnivač svetske organizacije, među kojima i Jugoslavija.

1948. - Umro je austrijski kompozitor mađarskog porekla Franc Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. veka.

1957. - Umro je francuski modni kreator Kristijan Dior, jedan od glavnih kreatora mode u svetu posle Drugog svetskog rata.

1964. - Britanska afrička kolonija Severna Rodezija stekla je nezavisnost pod nazivom Republika Zambija, sa predsednikom Kenetom Kaundom.

1970. - Kandidat levice Salvador Aljende izabran je za predsednika Čilea. Ubijen je u septembru 1973. u državnom udaru oficirske hunte koju je predvodio Augusto Pinoče.

1980. - Poljske vlasti su legalizovale nezavisni radničkisindikat 'Solidarnost'.

1991. - U Sarajevu je konstituisana prva Skupština srpskog naroda u BiH, a za prvog predsednika izabran je Momčilo Krajišnik. Skupština je usvojila Deklaraciju o pravu srpskog naroda na samopredeljenje.

1997. - U Beogradu je ubijen Zoran Todorović Kundak, sekretar Direkcije Jugoslovenske levice, direktor 'Beopetrola', blizak prijatelj porodice predsednika SR Jugoslavije Slobodana Milošecvića. Ubica nije otkriven.

2000. - Skupština Srbije izabrala je prelaznu tehničku vladu Srbije koja će do vanrednih parlamentarnih izbora 23. decembra obezbediti funkcionisanje zemlje. Vladu su formirali Demokratska opozicija Srbije, Srpski pokret obnove i Socijalistička partija Srbije.

2001. - U napadu američkih snaga na Kabul, ubijena su 22 člana pakistanskog militarističkog pokreta Harakat-ul-Mudžahedini, koji su se borili protiv indijske vlasti u Kašmiru.

2002. - U Republici Srpskoj smenjeno je i uhapšeno više odgovornih lica zbog afere o izvozu oružja i vojne opreme Iraku, koji je pod sankcijama UN. U aferu su umešane Vazduhoplovni zavod 'Orao' iz Bijeljine i preduzeće 'Jugoimport-SDPR' iz Beograda, čiji je direktor Jovan Čeković smenjen.

2003. - Nakon 27 godina letenja, putnički supersonični avion Konkord britanske avio-kompanije Britiš Ervejz poslednji put je sleteo na londonski aerodrom Hitrou i tako završio jedno od najglamuroznijih poglavlja u istoriji avijacije.

2005. - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio je početakpregovora o budućem statusu Kosova, a generalni sekretar UN Kofi Anan imenovao je bivšeg predsednika Finske Martija Ahtisarija za specijalnog izaslanika UN o pregovorima o statusu Kosova.

2005. - Umrla je Roza Parks začetnica pokreta za zaštitu pravacrnaca u Americi. Njeno odbijanje da ustupi belcu sedište u autobusu, zbog čega je završila u zatvoru, začelo je pokret za zaštitu ljudskih prava u toj državi.

Dan Ujedinjenih naroda



24. listopada - Današnji dan slavi se kao dan Ujedinjenih naroda, međunarodne organizacije kojoj je temeljna zadaća održavanje svjetskog mira i sigurnosti. Povelja Ujedinjenih naroda i Statut novog Međunarodnog suda stupila je na snagu 24. listopada 1945., budući da je prethodno 29 zemalja potpisalo ratifikacijske dokumente.
Prve zamisli o osnivanju nove svjetske organizacije, koja će zamijeniti nekadašnje nedjelotvorno Društvo naroda, sežu još u ratnu 1941. godinu. Tada su američki predsjednik Roosevelt i britanski premijer Churchil u Atlantskoj povelji izrazili želju naroda antihitlerovske koalicije za stvaranjem međunarodne organizacije koja bi održavala mir i sigurnost u svijetu. Ta je zamisao razrađivana i prilikom drugih susreta savezničkih vođa.



Tekst Povelje usvojen je na konferenciji predstavnika pedeset zemalja u San Franciscu 1945. godine. U uvodnom dijelu tog dokumenta među ostalim se kaže: Mi, ujedinjeni narodi, odlučni smo sačuvati buduća pokoljenja od užasa rata, koji je dva puta u tijeku našega života donio čovječanstvu neopisive patnje, i potvrditi vjeru u osnovna prava čovjeka, u dostojanstvo i vrijednost ljudske ličnosti, u ravnopravnost muškarca i žene, velikih i malih naroda. Odlučni smo stvoriti uvjete pod kojima bi se održali prava i poštivanje obveza što nastaju iz ugovora i drugih izvora međunarodnog prava te raditi na postizanju društvenog napretka i boljih životnih uvjeta u sve većoj slobodi.
Povelja je proklamirala osnovne ciljeve Ujedinjenih naroda: održanje međunarodnog mira i sigurnosti, razvijanje prijateljskih odnosa na temelju poštovanja ravnopravnosti i samoodređenja naroda te suradnju u rješavanju ekonomskih, socijalnih, kulturnih i humanitarnih teškoća. Ujedinjeni narodi će usklađivati djelatnost različitih naroda u ostvarivanju tih ciljeva. Ujedinjeni narodi su od Drugog svjetskog rata, bez obzira na svoju nesavršenost i neuspjehe mnogih pothvata, opravdali svoje postojanje i pokazali se nezamjenjivom inistitucijom međunarodne suradnje, očuvanja svjetskog mira i sigurnosti.