Na današnji dan - 5. OKTOBAR

Na današnji dan - 5. OKTOBAR
RTS

1713. - Rođen je francuski filozof i pisac Deni Didro. Nosilac je prosvetiteljske ideje u predrevolucionarnoj Francuskoj, bio je
inspirator i glavni urednik velike francuske 'Enciklopedije', objavljene između 1751. i 1772. u 28 tomova.

1796. - Pod pritiskom Francuske, Španija je objavila rat Velikoj Britaniji, završen katastrofalnim porazom francusko-španske flote 1805. u bici kod Trafalgara, posle čega je
Španija praktično ostala bez ratne mornarice.

1857. - Srpski slikar Stevan Todorović, pionir fizičke kulture u Srbiji, otvorio je u Beogradu besplatnu školu za slikanje, pevanje i gimnastiku.

1864. - Rođen je franucuski hemičar i industrijalac Luj Limijer, pionir svetske kinematografije, koji je s bratom Ogistom napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća su izumela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani 'Gran kafe' priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svetu.

1880. - Umro je francuski kompozitor Žak Ofenbah, tvorac francuske operete.

1908. - Bugarski knez, nemački princ Ferdinand Koburg proglasio je nezavisnost Bugarske od Osmanskog carstva, a sebe carem Ferdinandom I.

1910. - Portugalija je posle obaranja kralja Manuela II [iz dinastije Braganca] proglašena republikom pod predsednikom Žoakimom Teofilom Fernandešom Bragom.

1912. - Potpisnice Balkanskog saveza, Srbija i Bugarska, predale su ultimativnu notu Turskoj, posle čega je počeo Prvi balkanski rat. Srbija je tada oslobodila Staru Srbiju [danas Kosovo
i Metohija] i Južnu Srbiju [danas Makedonija].

1915. - Snažnom artiljerijskom vatrom duž celog fronta na Dunavu, Savi i Drini, u Prvom svetskom ratu počela je ofanziva Centralnih sila na Srbiju. Posle mesec dana žestokog otpora,
nemačke i austrougarske trupe su, uz pomoć Bugara koji su napali Srbiju sa istoka, okupirale zemlju, a glavnina srpske vojske povukla se preko planina Albanije na grčko ostrvo Krf. Oporavljene srpske trupe probile su 1918. Solunski front što je izazvalo slom Centralnih sila.

1938. - Predsednik Čehoslovačke Eduard Beneš podneo je ostavku zbog Minhenskog sporazuma - kojim su zapadni saveznici Velika Britanija i Francuska praktično predale njegovu zemlju
nacističkoj Nemačkoj - i otišao u izbeglištvo.

1947. - U Varšavi je, na osnovu odluke koju su rukovodstva komunističkih partija S S S R, Jugoslavije, Bugarske, Rumunije, Mađarske, Čehoslovačke, Poljske, Francuske i Italije, donela sedam dana ranije, osnovan Informacioni biro tih partija [Informbiro ili Kominform] sa sedištem u Beogradu.

1954. - Velika Britanija, SAD, Jugoslavija i Italija potpisale su Londonski memorandum o tršćanskoj krizi, zaoštrenoj odlukom zapadnih sila da civilnu upravu u zoni 'A' slobodne
teritorije Trsta predaju Italiji. Jugoslaviji je pripala zona 'B' i manji deo zone 'A', a Italiji veći deo zone 'A'. Dve susedne zemlje su garantovale puna prava nacionalim manjinama, a vlada u Rimu preuzela je i obavezu da održava slobodnu luku u Trstu.

1964. - U Zapadni Berlin je kroz tajno iskopan tunel ispod Berlinskog zida pobeglo 57 državljana Istočne Nemačke, što je bilo najveće masovno bekstvo od 1961. kada je zid izgrađen.

1970. - Vršilac dužnosti predsednika Egipta Anvar el Sadat je sedmog dana posle smrti Gamala Abdela Nasera zvanično postao šef države.

1988. - Na plebiscitu koji je organizovao diktator Augusto Pinoče, 53 odsto Čileanaca je glasalo protiv predloga da mu mandat bude produžen do 1997. Pinoče je prigrabio vlast vojnim udarom 1973, organizovanim uz pomoć SAD, kada je ubijen predsednik Salvador Aljende.

1994. - Na dva zgarišta u Švajcarskoj pronađeno je 48 tela pripadnika sekte 'Hram Sunca', koji su očito umrli u obredima masovnog samoubistva.

1998. - Pravni komitet Predstavničkog doma Kongresa SAD odobrio je otpočinjanje postupka impičmenta protiv američkog predsednika Bila Klintona. To je bila treća istraga u postupku impičmenta u američkoj istoriji protiv predsednika SAD.

2000. - U Beogradu je oko milion demonstranata, od kojih su mnogi iz unutrašnjosti Srbije doputovali u prestonicu konvojima kamiona, autobusa i automobila, koje policija nije uspela
da zaustavi blokadom puteva, oborilo režim Slobodana Miloševića poražen na izborima 11 dana ranije. Mnogi demonstranti uspeli su da se kroz oblake suzavca koje je ispaljivala policija probiju u zdanje Skupštine Jugoslavije, a potom uz pomoć bagera i u zgradu Radio-televizije Srbije, u kojima su uskoro izbili požari. Na više mesta u centru grada policajci su prestali da se odupiru demonstrantima, a vojska nije intervenisala, da bi se uveče sa terase Skupštine Beograda građanima obratio izabrani predsednik SRJ Vojislav Koštunica. Tokom demonstracija poginula je jedna devojka, a jedan demonstrant umro je od srčanog udara.

2003. - Favorit Moskve Ahmad Kadirov, bivši muslimanski sveštenik, dobio je predsedničke izbore u Čečeniji. Kadirova su islamski teroristi ubili u maju 2004.

2005. - U eksploziji automobila bombe ispred šiitske džamije u centru Hile, južno od Bagdada poginulo je najmanje 25 ljudi, a više od 80 je ranjeno.

Peti oktobar, sedam godina kasnije
Petak, 5. oktobar 2007.

Danas se navršava sedam godina od velikih demonstracija u Beogradu kojima je okončana vladavina Slobodana Miloševića.

Posle višednevnih protesta i štrajkova širom Srbije, centralne demonstracije održane su 5. oktobra 2000. u Beogradu, gde se na poziv tadašnje Demokratske opozicije Srbije (DOS) okupilo više stotina hiljada ljudi.

DOS je pozvao na demonstracije zbog nepriznavanja rezultata izbora za predsednika SR Jugoslavije.
Na izborima 24. septembra 2000. za predsednika SRJ izabran je kandidat DOS-a i lider Demokratske stranke Srbije Vojislav Koštunica sa 2.470.304 odnosno 50,24 odsto glasova birača, pobedivši dotadašnjeg predsednika SRJ Slobodana Miloševića koji je osvojio 1.826.799 glasova odnosno 37,15 odsto glasova birača.

Demonstracije u Beogradu, 5. oktobra, bile su kulminacija višednevnih protesta i štrajkova, organizovanih zbog odluke Savezne izborne komisije prema kojoj je trebalo da se održi drugi krug izbora za predsednika SRJ.

U gradovima u unutrašnjosti Srbije danima su bile zatvorene sve radnje. Jedan od najžešćih udaraca režimu zadali su radnici Rudarskog basena "Kolubara" koji su istrajali u štrajku uprkos svakodnevnim pretnjama režima.

Demonstranti su 5. oktobra u Beograd, na plato ispred Savezne skupštine, stigli u kolonama automobila, autobusa i kamiona dugačkim desetine kilometara, iz čitave Srbije, probijajući buldožerima policijske blokade na putevima.

Već u prepodnevnim satima, policija je upotrebila suzavac kako bi sprečila demonstrante da udju u zgradu parlamenta, ali bezuspešno.

Zgrada Savezne skupštine je demolirana i zapaljena, kao i zgrada RTS-a u Takovskoj ulici. Policija je ubrzo prestala da pruža otpor i mahom se pridružila narodu.

Jedan od junaka protesta bio je i Ljubisav Djokić, poznatiji kao Bagerista Džo, koji je svojim bagerom predvodio napad demonstranata na zgradu RTS-a. Djokić je nedavno objavio da će bager prodati na Internet licitaciji jer od novih vlasti nije dobio novac za njegovu popravku. Bager je tokom demonstracija pogodjen sa više metaka.

U večernjim satima 5. oktobra 2000. gradjanima se sa terase Skupštine Beograda obratio novi predsednik SRJ Vojislav Koštunica, a narednog dana, 6. oktobra Milošević je priznao izborni poraz i čestitao Koštunici.

U demonstracijama je poginula Jasmina Jovanović iz Miloševca kod Velike Plane, koja je pala pod točkove kamiona. Momčilo Stakić iz Krupnja preminuo je od posledica srčanog udara. Povredjeno je 65 ljudi.

Spomen obeležje sa likom Jasmine Jovanović otkriveno je 5. oktobra 2002. godine u parku izmedju ulica Kneza Miloša, Sarajevske i Mostarske petlje, nedaleko od mesta gde je poginula.
Slobodan Milošević je u aprilu naredne godine uhapšen zbog finansijskih malverzacija, a u junu je izručen Haškom tribunalu gde mu je sudjeno za genocid u Bosni i Hercegovini, ratne zločine i zločine protiv čovečnosti u Hrvatskoj i na Kosovu. Umro je 11. marta prošle godine od infarkta, u svojoj ćeliji u pritvoru Haškog tribunala.

(Beta)

Godišnjica pogibije gardista na Topčideru
Petak, 5. oktobar 2007.

U petak se navršava tri godine od pogibije dvojice vojnika Gardijske brigade Dragana Jakovljevića i Dražena Milovanovića u kasarni na Topčideru u Beogradu.

Oni su poginuli su 5. oktobra 2004. godine za vreme obavljanja stražarske dužnosti kod podzemnog objekta posebne namene "Karaš", a okolnosti pod kojima su stradali još nisu razjašnjene.

Istraga koju je vodio istražni sudija tadašnjeg Vojnog suda Vuk Tufegdžić utvrdila je da su se Jakovljević i Milovanović medjusobno poubijali.

Nezavisna komisija, formirana po nalogu tadašnjeg predsednika Srbije i Crne Gore Svetozara Marovića, na čijem je čelu bio Božo Prelević, naknadno je utvrdila da Jakovljević i Milovanović nisu mogli da stradaju na način koji je opisan u zvaničnoj istrazi.

Domaće pravosudje nije rešilo taj slučaj, a predmet je poslat u Vašington američkom Federalnom istražnom birou (FBI) na ekspertizu.

(Beta)

Rođen izumitelj kinematografa

5. listopada – Gledatelji u Indijskom salonu bježali su vrišteći prema izlazu ili su se nagonski bacali unazad u svojim sjedalicama. Vlak je jurio prema njima punom brzinom.
Iz današnje perspektive tome bismo se nasmijali, no to je bila jedna od prvih javnih filmskih projekcija. Zvala se Dolazak vlaka na kolodvor Ciotat. Nitko nikada nije vidio nešto slično. Oni koji su prisustvovali tom događaju nisu ni slutili da su nazočili stvaranju povijesti. Iz kavane su izlazili prestrašeni i zapanjeni. U velikom uzbuđenju zvali su i druge prolaznike da vide čudo neviđeno! A to čudo, zvano kinematograf, bilo je ulazak u novo razdoblje - razdoblje masovne komunikacije posredovanjem pokretnih slika.

Jedan od njegovih izumitelja, Louis Lumiere, rođen je na današnji dan 1864. u Parizu i sa svojim bratom Augusteom godinama je smišljao način da pokrene sliku. Rezultat toga su filmovi Izlazak iz tvornice, Ribarenje, Odmor, More, Kartanje, Rušenje zida, Dolazak vlaka na kolodvor Ciotat i prvi komični film Poliveni poljevač.

Rijetko izumitelj doživi da uživa u slavi svog djela pa je ista sudbina zadesila i braću Lumiere. Plan za komercijalizaciju izuma nije uspio zbog Edisonove konkurencije, a i publika je postupno gubila zanimanje za kratke reportažne filmove snimljene bez duhovitosti, pa su braća prestala snimati. Auguste se posvetio svojoj nekadašnjoj ljubavi - medicini. Međutim, Louis je bio uporniji i do kraja života radio je na usavršavanju kinematografske tehnike, osobito na plastici i boji, te se okušao u svim novim filmskim pronalascima koji su se pojavili do njegove smrti, 6. lipnja 1948. u Parizu.

Dan kada je pao Milošević



5. listopada – Prosvjednici iz svih dijelova Srbije sjurili su se na zgradu jugoslavenskog parlamenta, paleći i uništavajući namještaj, i tražeći da se Vojislav Koštunica proglasi novim predsjednikom zemlje. Na trenutak su zaustavljeni na stubama, a onda se policija povukla.
Revolucija je počela na današnji dan 2000. godine s jutarnjim okupljanjem. Izazvali su ga Miloševićevi pokušaji da se i nakon gubitka izbora održi na vlasti.



Utišana je i glasnogovornica Miloševićeva režima – Radio televizija Srbije - čija su tri kanala privremeno prestala emitirati program.
Nezavisni Radio B-92 objavio je da su se viši vojni zapovjednici dogovorili s opozicijom i maknuli vojsku iz centra grada. Vojska je napustila Miloševića.



Svi su čekali Koštunicu da se obrati narodu. Tog je dana pao diktatorski režim u Srbiji i Crnoj Gori.