3.listopada

Uveden naziv Jugoslavija

3. listopada - Nakon uvođenja šestosiječanjske diktature 1929. kralj Aleksandar donio je niz zakona i propisa čija je svrha bila jačanje kraljeve vlasti, ostvarenje jugoslavenskog integralnog unitarizma i teror nad svim protivnicima.
Na današnji dan 1929. donesen je zakon o nazivu i podjeli Kraljevine na upravna područja, koji, uz ostalo, određuje novi naziv Države Srba, Hrvata i Slovenaca - Jugoslavija. Međutim, kralj Aleksandar nije imao na umu narodne želje već potrebu da uvođenjem jedinstvenog naziva ojača centralističko i unitarističko uređenje zemlje.

To je istoga dana u Skupštini potvrdio i novi predsjednik vlade, zloglasni general Petar Živković kada je rekao: "Gospodo ministri, ovom se prilikom nužno nametnula potreba da se i u službenom nazivu Kraljevine manifestira puno državno i narodno jedinstvo. Zbog toga će naša kraljevina ubuduće nositi naziv Kraljevina Jugoslavija. Ovaj naziv ne samo da obilježava puno državno i narodno jedinstvo nego i simbolički izražava ideju pune jednakosti i ravnopravnosti i bratstva nas Slovena na jugu: Srba, Hrvata i Slovenaca".

Riječi Petra Živkovića zvučale su krajnje lažno i ironično. Jer šestosiječanjska diktatura nije donosila ništa od toga. Slijedilo je razdoblje najtežeg terora, negiranja nacionalne posebnosti i provođenje despotskog kraljeva režima, prema kojem su svoje duboko negodovanje izražavali i mnogi građanski političari. Čak je i nekadašnji kraljev predstavnik Svetozar Pribičević morao u progonstvo.
Već od prvih dana novoga diktatorskog režima počeli su krvavi obračuni sa svim slobodoljubivim ljudima. U tom razdoblju ubijeno je oko 400 ljudi, osuđeno 1500, a više tisuća našlo se u zatvorima. Mnogima je od početka bilo jasno što je bit šestosiječanjskog režima: za njih je to bila monarhofašistička diktatura protiv koje se trebalo najodlučnije boriti.

Rođen Sergej Aleksandrovič Jesenjin

3. listopada - Čudesni pjesnik Sergej Aleksandrovič Jesenjin, pretskazao je stihovima svoj skori kraj. Samoubojstvom u lenjingradskom hotelu u noći s 27. na 28. prosinca 1925. završen je buran život pjesnika i čovjeka koji će naraštajima biti utjelovljenje romantičarskog zamišljaja pjesnika i životnog stila, nazvanog jesenjinština.
Rođen je 3. listopada 1895. u selu Konstatinovu, u Rjazanskoj guberniji, u seljačkoj obitelji. Završio je učiteljsku školu, ali se njegov nemiran duh nije mogao skrasiti u učiteljskom zvanju. Rano se zaposlio u moskovskoj tiskari u kojoj je upoznao više pisaca.

Godine 1913. upisuje kao izvanredan student Moskovsko gradsko narodno sveučilište, a u to vrijeme objavljuje i prve pjesme u uglednim časopisima. Godine 1915. odlazi u središte kulturnoga i književnoga života - Petrograd. Upoznaje Bloka i kaže da mu je pri tom susretu kapao znoj, jer prvi put vidi živa pjesnika.
Godine 1916. Jesenjin je objavio prvu zbirku Radunica. Njegovi stihovi, posvećeni selu i prirodi: "Posljednji sam pjesnik sela", reći će, unijeli su u rusko pjesništvo melodioznost, spontanost i metaforičnost seoskih običaja i vjerovanja. Mnoge su Jesenjinove pjesme ne samo nadahnute prirodom već i napisane u izravnom obraćanju njoj: "Zelena frizura", (posvećena brezama), "Krava", "Kačalovljevu psu".
Od 1919. do 1924. Jesenjin je bio član imažinističke skupine, najpopularniji i najnadareniji među njima. Razlikovao se utoliko što je njegova poezija građena na tradiciji narodnoga stvaralaštva. No u životu slijedio je imažinistički stil; boemski život, stvaranje i razgovor o stvaralaštvu po kavanama, izazivanje skandala. Svemu tome Jesenjin je davao osobit osobni prinos. Od njegovih brojnih burnih ljubavnih i bračnih veza, legendarnom je postala ona s Isadorom Duncan, slavnom američkom plesačicom, sedamnaest godina starijom. S njom je putovao Europom i Amerikom, propagirajući meijansku ulogu seljaštva u društvenom preobražaju te osjećaj bratstva među ljudima.

U ciklusima postoktobarskih pjesama, obožavatelj stare Rusije s tugom spoznaje nestanak tog svijeta. Iz toga bolnog priznanja izrastaju pjesme "Molitva za umrle", "Sovjetska Rusija", "Krčmarska Moskva", "Ispovijest mangupa" i potkraj života poeme "Crni čovjek" i "Ana Snjegina".
Bez obzira na nesavršenost stihova i ponekad pretjerani sentimentalizam, čitatelj i danas rado posegne za Jesenjinovom poezijom, barem onda kada mu godi pjesnička bliskost i pristupačnost.

Na današnji dan - 3. OKTOBAR
RTS

1226 - Umro je italijanski fratar Đovani Bernardone, poznat kao Franjo Asiški, osnivač rimokatoličkog franjevačkog reda.

1796 - Predvođeni vladikom Petrom I Petrovićem Njegošem, Crnogorci su na Krusima porazili višestruko brojnije snage skadarskog paše Mahmuta Bušatlije koji je poginuo u toj bici.

1824 - Skupština Meksika je usvojila ustav prema kojem je ta država postala nezavisna federativna republika pod nazivom Sjedinjene Države Meksika.

1866 - Mirovnim ugovorom u Beču, kojim je okončan sedmonedeljni rat između Italije i Austrije, Italiji su pripali oblast Veneto i grad Venecija.

1888 - Rođen je nemački novinar Karl fon Osjecki, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1935. Zbog pacifističkog delovanja nacisti su ga 1933. zatvorili u koncentracioni logor, a 1938. je umro od posledica mučenja.

1895 - Rođen je Sergej Aleksandrovič Jesenjin, jedan od najpopularnijih ruskih pesnika 20. veka. Njegovo pesničko delo, kao i njegov život, koji je okončao samoubistvom u 30. godini, imali su značajan uticaj na evropsko pesništvo ['Kafanska Moskva', 'Povratak u zavičaj', 'Ispovest mangupa', 'Sovjetska Rusija'].

1897 - Rođen je francuski pisac Luj Aragon, jedan od osnivača dadaističkog i nadrealističkog pokreta. Od 1930, posle učešća na kongresu revolucionarnih pisaca u Harkovu, opredeljuje se za socijalistički realizam, a tokom Drugog svetskog rata je, uz Elijara, najznačajniji pesnik Pokreta otpora ['Vatra radosti', 'Elzine oči', 'Ura Ural', 'Blanša ili zaborav'].

1906 - Na Radio konferenciji u Berlinu SOS je ustanovljen kao međunarodni signal za pomoć. Najčešće se tumači kao skraćenica engleskih reči 'Save Our Souls'. Konvecnija je stupila na snagu u julu 1908.

1929 - Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca promenila je naziv u Kraljevina Jugoslavija, a državna teritorija je podeljena na devet oblasti - banovina.

1932 - Irak je, nakon isteka britanskog mandata, stekao nezavisnost i postao član Lige naroda.

1952 - Velika Britanija je na ostrvima Monte Belo pored severozapadne obale Australije isprobala prvu atomsku bombu.

1968 - Predsednik Perua Fernando Belaunde Teri oboren je sa vlasti u vojnom udaru Nacionalne revolucionarne hunte koju je predvodio general Huan Velasko Alvarado. Po dolasku na vlast vojna hunta je nacionalizovala petrolejske izvore i počela da sprovodi sveobuhvatnu agrarnu reformu.

1977 - Umro je srpski književni i pozorišni kritičar i istoričar književnosti Velibor Gligorić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1965. do 1971, profesor Beogradskog univerziteta.

1981 - Posle sedam meseci, irski nacionalisti su u zatvoru Mejz u Belfastu obustavili protestni štrajk glađu protiv britanskih vlasti, tokom kojeg je umrlo deset štrajkača.

1989 - U okružnom sudu u Prištini počelo je suđenje Azemu Vlasiju i još trinaestorici kosovskih Albanaca optuženih za 'kontrarevolucionarno' delovanje i organizovanje štrajka albanskih rudara u rudniku Stari Trg.

1990 - Istočna i Zapadna Nemačka su se, nakon 45 godina, zvanično ponovo ujedinile. Neformalno ujedinjenje počelo je 9. novembra 1989, kada je pao Berlinski zid.

1991 - Predsedništvo SFR Jugoslavije u nepotpunom sastavu odlučilo je da pređe na rad u uslovima neposredne ratne opasnosti, ocenivši da je građanski rat na pomolu i da su se za takav rad stekli uslovi predvidjeni Ustavom. Od tada sednicama Predsedništva prisustvovali su samo članovi iz Srbije, Vojvodine, Kosova i Crne Gore, pa je popularno nazvano 'krnje Predsedništvo'.

1995 - Predsednik bivše jugoslovenske republike Makedonije Kiro Gligorov ranjen je u atentatu eksplozijom automobila-bombe u centru Skoplja, a njegov vozač i jedan slučajni prolaznik su poginuli.

1997 - Japanski voz na magnetnim jastucima je brzinom od 451 kilometar na čas oborio svetski rekord na eksperimentalnoj železničkoj deonici zapadno od Tokija.

1999 - U saobraćajnoj nesreći na Ibarskoj magistrali kod Lazarevca poginula su četiri člana Srpskog pokreta obnove, jedne od najjačih opozicionih političkih stranaka u Srbiji. Predsednik stranke Vuk Drašković, koji je tom prilikom lakše povređen, optužio je srpske vlasti za ubistvo i atentat na njega.

1999 - Prvi put posle Drugog svetskog rata na parlamentarnim izborima u Austriji nacionalistička Slobodarska partija Jorga Hajdera osvojila je drugo mesto u parlamentu i dobila mogućnost da učestvuje u formiranju vlade.

2001 - Američki senat je odobrio sporazum o trgovinskoj saradnji sa Vijetnamom, koji je toj zemlji obezbedio normalan trgovinski status i odnose sa SAD.

2003 - Pakistan je uspešno izvršio testiranje nuklearnog projektila Hatf-III sa dometom od 290 kilometara.