Na današnji dan - 1. septembar

Na današnji dan - 1. septembar
rts


1159. - Umro je papa Adrijan IV - rođen kao Nikolas Brejkspir - jedini Englez u istoriji Rimokatoličke crkve izabran 1154. za njenog poglavara.

1715. - Umro je francuski kralj Luj XIV, koji je na presto stupio 1643. kao petogodišnjak, posle smrti oca Luja XIII. Vladao je 72 godine, najduže u istoriji Evrope. Vodio je mnoge ratove da bi obezbedio hegemoniju Francuske, a vladao je autokratski u duhu prosvećenog apsolutizma, čiji je začetnik. Sagradio je Versaj i bio mecena mnogih umetnika.


1822. - Rođen je američki političar i sveštenik afričkog porekla Hajram Rouds Revels, prvi crnac koji je postao član Kongresa SAD.

1832. - Rođen je srpski istoričar i sveštenik Ilarion Ruvarac, osnivač srpske kritičke istorijske škole, član Srpske kraljevske akademije. Dela: „Odlomci o grofu Đorđu Brankoviću i Arseniju Crnojeviću patrijarhu”, „O knezu Lazaru”, „Montenegrina”, „O pećkim patrijarsima”, „Kraljice i carice srpske”.

1854. - Rođen je nemački kompozitor Engelbert Hamperdink, profesor Kozervatorijuma u Barseloni, Kelnu, Frankfurtu na Majni i Berlinu. Romantičnom operskom pričom „Ivica i Marica”, prožetom duhom narodne muzike, odupro se vagnerijanstvu i označio putokaz razvoja nemačke opere tog tipa. Ostala dela: opere „Kraljevska deca”, „Trnoružica”, horske balade, solo pesme.

1870. - U bici kod Sedana u francusko-pruskom ratu, Prusi su pod komandom feldmaršala Helmuta fon Moltkea naneli težak poraz trupama francuskog cara Napoleona III, što im je otvorilo put ka Parizu.

1875. - Rođen je američki pisac Edgar Rajs Barouz, poznat po seriji popularnih pustolovnih romana o Tarzanu, prevedenih na oko 60 jezika. Napisao je i seriju romana o planeti Mars, ali oni ni izbliza nisu dostigli popularnost knjiga o izmišljenom junaku iz afričke džungle.

1889. - Na skupštini u Nišu delegati iz svih južnoslovenskih krajeva pod jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve osnovali su Udruženje pravoslavnih sveštenika.

1900. - Velika Britanija je anektirala Južnoafričku republiku.

1916. - Bugarska je u Prvom svetskom ratu objavila rat Rumuniji.

1922. - Rođen je italijanski glumac Vitorio Gasman, jedan od najistaknutijih italijanskih filmskih i pozorišnih glumaca 20. veka. Filmovi: „Sram”, „Gorki pirinač”, „Ana”, „Ako dozvoljavate, govorimo o ženama”, „Brankaleonova vojska”, „Miris žene”, „Toliko smo se voleli”, „Život je roman”.

1923. - U zemljotresu koji je potpuno razorio japanski grad Jokohamu i gotovo uništio Tokio, poginulo je najmanje 142.000 ljudi, a 2,5 miliona je izgubilo krov nad glavom.

1928. - Albanija je proglašena kraljevinom sa Zoguom I na prestolu.

1939. - Nemačka je napadom na Poljsku započela Drugi svetski rat, okončan šest godina kasnije slomom Nemačke, Italije i Japana i njihovih saveznika. U ratu u kojem je učestvovala 61 država poginulo je oko 50 miliona i ranjeno više od 35 miliona ljudi. Samo u Evropi materijalna šteta je procenjena na oko 277,7 milijardi dolara prema cenama iz 1938, a u Jugoslaviji na 46,9 milijardi dolara.

1961. - U Beogradu je počela Prva konferencija šefova država i vlada nesvrstanih zemalja, kojoj su prisustvovali predstavnici 25 zemalja i 40 antikolonijalnih i oslobodilačkih pokreta. Posle šest dana rada skup je usvojio dokumente o principima nesvrstavanja kao nezavisnog vanblokovskog činioca.

1962. - U zemljotresu u severozapadnom Iranu poginulo je 12.000 ljudi.

1967. - Umro je ruski pisac i ratni reporter Ilja Grigorjevič Erenburg, vrstan poznavalac ruske i zapadnoevorpske kulture. Napisao je pedesetak knjiga u kojima je duhovito i živo izložio misli o revoluciji, politici, ljubavi i suprotnostima civilizacije posle Drugog svetskog rata. Njegovo poslednje delo, memoari „Ljudi, godine, život” smatra se testamentarnim. Ostala dela: zbirke priča „Trinaest lula”, „Priče ovih godina”, romani „Život i smrt Nikolaja Kurbova”, „Neobične pustolovine Hulija Hurenita i njegovih učenika”, „Ljubav Žane Nej”, „Spekulanti”, „Leto 1925. godine”, „U Protočnom sokaku”, „Moskva suzama ne veruje”, „Burni život Lazika Rojtšvaneca”, „Dan drugi”, „Bez predaha”, „Južni vetar”, „Oluja”, „Pad Pariza”, „Deveti talas”.

1969. - Grupa oficira s pukovnikom Moamerom Gadafijem na čelu oborila je s vlasti kralja Libije Idriza I i proglasila republiku.

1972. - Američki velemajstor Robert Fišer pobedio je u meču u Rejkjaviku ruskog velemajstora Borisa Spaskog rezultatom 12,5:8,5 i postao 11. prvak sveta u šahu. Titulu je izgubio bez meča 3. aprila 1975, jer je odbio da prihvati uslove Međunarodne šahovske federacije, a za prvaka sveta proglašen je ruski velemajstor Anatolij Karpov.

1982. - Umro je bivši poljski lider Vladislav Gomulka, vođa Poljske radničke partije [komunisti] od 1943. do 1948. i od 1956. do 1970.

1983. - Sovjetski borbeni avion je blizu poluostrva Sahalin oborio južnokorejski avion „Boing 747”, u kojem je poginulo svih 240 putnika i 29 članova posade. Južnokorejska letelica je u špijunskoj misiji namerno ušla u sovjetski vazdušni prostor.

1993. - U Ženevi su propali pregovori o okončanju građanskog rata u BiH, jer je sarajevska muslimanska vlada, uz blagoslov SAD i ostalih zapadnih zemalja, odbacila mirovni plan međunarodnih posrednika.

1997. - Francuska policija je saopštila da je vozač automobila u kojem je prethodnog dana u Parizu, pri brzini od 190 kilometara na čas, poginula britanska princeza Dajana Spenser, imao u krvi triput više alkohola od dozvoljene gornje granice.

2000. - Na prvom južnoameričkom samitu, 12 šefova država potpisalo je Brazilijansku deklaraciju, u koju je uključena i namera o ujedinjenju dva glavna trgovinska bloka u Južnoj Americi.

2001. - U eksploziji u jednom tokijskom noćnom klubu poginulo je 44 ljudi.

2003. - Holandija je postala prva zemlja u kojoj je dozvoljeno propisivanje marihuane radi ublažavanja patnji obolelih, uključujući bolesti poput side i raka.

NA DANAŠNJI DAN: ZLOČINI NAD SRBIMA U SEPTEMBRU 1992. GODINE-Pripremio: Milivoje Ivanišević
Ubijene civile maskirali u vojnike JNA
Rastošnica, najbrojnije srpsko selo u opštini Zvornik (Srba 2334, muslimana 6, Hrvata 3, Jugoslovena 1, ostalih 3), kao i nekoliko manjih okolnih srpskih sela i zaselaka. Muslimani su u ranim jutarnjim časovima 1. septembra 1992, posle nekoliko dana žestokih napada, osvojili Rastošnicu. U akciji su učestvovale veoma brojne oružane formacije Drugog tuzlanskog korpusa Armije BiH, regrutovane uglavnom od muslimanskog stanovništva iz najbližih sela: Goduša, Mimići, Teočak, Sapna, Vitnica, Međeđa, Sniježnica i ostalih okolnih muslimanskih naselja. Usled stalnih višemesečnih pretnji i u strahu da se neće moći sami odupreti mogućem muslimanskom napadu, Rastošnicu su blagovremeno napustile žene sa decom i sklonili se u susedna srpska sela i sam grad Zvornik koji je bio u posedu srpskih civilnih i vojnih vlasti. Odbrana sela trajala je nekoliko dana, od 27. avgusta do 1. septembra 1992. i za to vreme život je izgubilo više branilaca i civilnog stanovništva Rastošnice. Pohvatani meštani odvedeni su u zatvore Tuzle i Teočaka, gde su neki i ubijeni. Interesantan je opis jednog događaja vezanog za napad na Rastošnicu, koji je izneo i opisao Miroslav Toholj u svojoj „Crnoj knjizi“. Muslimani su se dočepali tela trojice ubijenih Srba i predali ih predstavnicima UNPROFOR-a kao „dokaz“ agresije Srbije na BiH. Radilo se, navodno, o poginulim vojnicima JNA iz Srbije. UNPROFOR je pokojnike predao jugoslovenskim vlastima i oni su sahranjeni kao nepoznati ili NN osobe na groblju Lešće u Beogradu. Kasnije je otkriveno da su oni bili meštani Rastošnice koje su ubili muslimani u ovom napadu. Imena tih pokojnika su: Boro Đukanović, 1935; njegov sin Milan (Boro) Đukanović,1962. i Mića (Živan) Mićanović, 1962. Mnoge srpske žrtve su masakrirane. Većina od oko 500 stambenih objekata je opljačkana i spaljena. Oštećena je i demolirana srpska crkva Svetog Kneza Lazara.
Žrtve: 1) Zvonko (Stanimir) Đokić, 1971; 2) Savo (Stjepan) Miljanović, 1934; 3) Branislav (Neđo) Miljanović, 1938; 4) Miroslav (Krsto) Đokić, 1935; 5) Mića (Živan) Mićanović, 1962; 6) Boro (Savo) Đukanović, 1935; 7) Milan (Boro) Đukanović, 1962; 8) Rado (Milovan) Petrović, 1926; 9) Trišo (Savo) Prelovac; 10) Veljko (Jovan) Filipović, 1930; 11) Marko (Radisav) Savić; 12) Vlado (Drago) Savić, 1944; 13) Srbo (Miko) Sandić, 1913; 14) Petar (Momo) Sandić, 1962; 15) Kajo (Mitar) Sandić, 1932; 16) Milan (Miloš) Sandić, 1957; 17) Mihajlo (Mitar) Sandić, 1930; 18) Cvijetin Stanojević-Cviko; 19) Drago (Đuro) Kovačević, 1935; 20) Ružica (Savo) Josipović, 1941; 21) Miloš (Rade) Nikolić, 1962; 22) Nedeljko (Drago) Marković, 1934; 23) Zdravko (Mitar) Manojlović, 1965. Nestali su, najverovatnije, ubijeni u zatvorima i logorima: 24) Dušanka (Vladimir) Jovović, 1928; 25) Sreten (Dušan) Miljanović, 1958; 26) Srećko (Milanko) Radovanović, 1949; 27) Branjo (Slavko) Đokić, 1954; 28) Ilija (Drago) Lazić, 1962; 29) Jovan (Lazar) Sandić-Đoka, 1911; 30) Dušanka Sandić; 31) Stanko (Mitar) Savić, 1951; 32) Mitar Savić, 1927; 33) Mićo Gajić, 1922; 34) Nada Mijatović; 35) Ratko Petrović; 36) Jovan (Slavko) Savić