Na današnji dan - 13. jul

Na današnji dan - 13. jul
rts




1793. - Francuskog lekara i novinara Žana Pola Maraa, jednog od vođa Francuske revolucije i lidera montanjara, u Parizu je ubila žirondinka Šarlota Korde. Mara se zalagao za ukidanje torture i smrtne kazne i za slobodu štampe, a u listu „Prijatelj naroda”, koji je pokrenuo, zastupao je interese gradske sirotinje i seljaka i bespoštedno žigosao aristokratiju. Dela: „Filozofski esej o čoveku”, „Okovi ropstva”.


1837. - Kraljica Viktorija I se kao prvi britanski monarh preselila u Bakingamsku palatu u Londonu.

1839. - U Beogradu su održani izbori za prve gradske opštine. Ukazom o „Ustrojaniju obština” sve opštine u Srbiji podeljene su u tri klase: prvoj je pripadao Beograd, drugoj okružne i druge varoši, a trećoj seoske opštine. U Beogradu su birana 32 člana gradske opštine - „najčestitija, najrazumnija i najpravdoljubivija”, koji su dužnost obavljali besplatno.

1878. - Završen je Berlinski kongres na kojem je revidiran Sanstefanski mirovni ugovor zaključen posle rusko-turskog rata. Odlukama Berlinskog kongresa Srbiji su priključeni niški, pirotski, toplički i vranjski okrug, a Crnoj Gori gradovi Nikšić, Podgorica, Kolašin, Bar i Ulcinj. Austrougarskoj je dato pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu i da drži garnizon u Starom Vlahu, odnosno Raškoj oblasti [Novopazarski sandžak prema turskoj administrativnoj podeli], a Velikoj Britaniji da okupira Kipar. Kavkaz je pripao Rusiji, a Rumunija je postala nezavisna.

1930. - U glavnom gradu Urugvaja Montevideu počelo je Prvo svetsko fudbalsko prvenstvo na kojem je u konkurenciji 13 ekipa pobedila reprezentacija zemlje domaćina. Jugoslavija [sastavljena samo od beogradskih igrača jer su klubovi iz Zagreba, Sarajeva i Subotice bojkotovali nacionalni tim] je kao najbolje plasirana reprezentacija izvan Južne Amerike osvojila treće mesto, iza Argentine.

1941. - U Crnoj Gori je u Drugom svetskom ratu izbio opšti narodni ustanak protiv italijanskih okupatora. Istovremeno su napadnuti gotovo svi okupatorski garnizoni i karabinjerske stanice i vrlo brzo je oslobođena bezmalo cela Crna Gora, sem nekoliko većih gradova. Posle rata 13. jul je proglašen danom ustanka naroda Crne Gore protiv okupatora.

1943. - Pobedom sovjetske armije, u Drugom svetskom ratu je posle samo osam dana okončana ključna faza Kurske bitke, najvećeg tenkovskog okršaja u istoriji ratova, u kojoj je učestvovalo oko 6.000 tenkova s obe strane.

1951. - Umro je austrijski kompozitor Arnold Šenberg, osnivač i teoretičar modernog muzičkog ekspresionizma, profesor muzičkih akademija u Beču, Berlinu, Bostonu i Los Anđelesu. Napisao je „Nauku o harmoniji” i nedovršeni „Priručnik za kontrapunkt” i „Teoriju kompozicije”. Muzička dela: opera „Mojsije i Aron”, simfonijska poema „Peleas i Melisandra”, kantate „Gurelider”, „Preživeli iz Varšave”, melodrama „Pierrot lunaire”, monodrama „Očekivanja”.

1955. - Obešena je Rut Elis - osuđena na smrt zbog ubistva ljubavnika - poslednja žena nad kojom je na taj način izvršena smrtna kazna u Velikoj Britaniji.
1
971. - Pod optužbom da su pokušali da obore kralja Hasana, u Maroku je streljano 10 oficira armije te severnoafričke zemlje.

1985. - Na londonskom stadionu „Vembli” i na stadionu „Džon Kenedi” u Filadelfiji istovremeno su održani veliki humanitarni koncerti pod nazivom „Lajv ejd”. U akciji pomoći gladnima u Africi, koju je organizovao Bob Geldof, najpoznatiji rok i pop muzičari sveta prikupili su 60 miliona dolara, a TV prenos koncerata pratilo je oko milijardu i po gledalaca širom sveta.

1985. - Sovjetski atletičar Sergej Bubka je u Parizu prvi u istoriji atletike motkom preskočio „magičnu granicu” od šest metara.

1992. - Preuzimajući dužnost premijera Izraela, Jicak Rabin je najavio da će posetiti prestonice arapskih zemalja radi postizanja mira na Bliskom istoku.

1994. - Firme iz Jugoslavije i Danske povukle su osoblje iz Alžira, smatrajući da je ono ugroženo napadima islamskih terorista.

2000. - Vijetnam je potpisao trgovinski ugovor sa SAD, što je označilo normalizaciju trgovinskih odnosa dveju zemalja, prvi put od okončanja Vijetnamskog rata četvrt veka ranije.

Ubijen Ivan Goran Kovačić

13. srpnja - Goran se rodio 21. ožujka 1913. u Lukovdolu u Gorskome kotaru od oca Ivana i majke Ruže. Nižu pučku školu polazio je u rodnome selu, a realnu gimnaziju u Karlovcu i Zagrebu. Početkom listopada 1932. upisao se na Zagrebačko sveučilište, ali mučen siromaštvom i bolešću, studij nije završio.
Nakon izlaska knjige novela Dani gnjeva 1936. zaposlio se u Hrvatskom dnevniku gdje je kao urednik kulturne rubrike radio sve do ljeta 1940. Te je godine početkom ožujka nastupio na Književnim večerima s nekolicinom hrvatskih književnika u Mariboru i tom se prigodom osobito sprijateljio s Vladimirom Nazorom. Dvije godine poslije zajedno će otići u partizane sredivši prethodno, brižno, svoje rukopise.
Ne računajući njegovu prvu zbirku Poezije, što ju je objavio s još dvojicom mladih pjesnika godine 1932., Ivan Goran Kovačić nije doživio izlazak svojih kasnijih knjiga. Sve njegove knjige: Ognji i rože, Sveti psovač, Eseji i ocjene, prijevodi strane lirike i Izabrana djela izlaze poslije Drugoga svjetskog rata.
Za prve Goranove radove, osobito za pjesme iz zbirke Ognji i rože, važna je privrženost zavičaju i ljudima koje je dao umjetnički snažno i odgovarajućim jezičnim sredstvima na kajkavskom narječju.
Vrhunac Goranova stvaranja i djela je poema Jama, nastala u ratnim danima. Klasična u kompoziciji, skladna u izrazu i bogata slikama, ta je poema umjetnički jedinstven prosvjed na sablasnu stvarnost zločina, no istodobno i himna slobodi i humanosti, koja nadmašuje sve što je u nas na sličnu temu lirski napisano. U biti Jama opisuje odnos žrtve i zločinca, a žrtvom je sam pjesnik koji u svoje ime kazuje jezovitu stvarnost tisuća žrtava. U njoj nema nijedne neskladne riječi, nijedne izravne parole ili verbalne osude.
I dok bude (kako je rekao Jure Kaštelan) posljednji čovjek govorio hrvatskim i ljudskim jezikom uopće, Jama će snagom umjetničkog dosega biti trajna osuda zločina i himna čovjekove slobode, istine i ljepote, himna ljudskog dostojanstva.

.