Na današnji dan - 5. jun

Na današnji dan - 5. jun
rts




1723. - Rođen je škotski ekonomista Adam Smit, najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije. Nameravao je da izgradi jedinstven sistem koji bi obuhvatio sve ljudske delatnosti, ali je napisao samo dva rada - iz etike „Teoriju moralnih osećanja” i ekonomsko delo u pet knjiga „Istraživanje o prirodi i uzrocima bogatstva naroda”.

1826. - Umro je nemački kompozitor Karl Marija Fridrih Ernst fon Veber, tvorac nemačke romantične opere. Komponovao je i orkestarske kompozicije, kamernu muziku, kantate, horsku muziku. Dela: opere „Čarobni strelac”, „Eurijante”, „Ribecal” [nedovršena], „Silvana”, „Abu Hasan”, „Oberon”, koncerti, „Koncertni komad za klavir i orkestar”, klavirski „Poziv na igru”, „Koncertino za klarinet i orkestar”.


1837. - Srpski knez Miloš Obrenović postavio je prve ekonome [agronomi] čiji je zadatak bio da savetuju seljake i nastoje da svaki od njih zaseje određenu količinu pšenice, ovsa, ječma, kukuruza, krompira.

1878. - Rođen je meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja, koji je predvodio seljački pokret u Meksičkoj revoluciji od 1910. do 1917. Ubili su ga 1923. politički protivnici u mestu Idalgo del Paral u meksičkoj državi Čivava. Proglašen je 1966. za nacionalnog junaka.

1887. - Rođen je srpski lekar Kosta Todorović, stručnjak za zarazne bolesti, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i Nacionalne akademije za medicinu u Parizu. Napisao je više od 150 radova na srpskom i stranim jezicima. Značajan je i njegov rad na bibliografiji jugoslovenskih publikacija iz mikrobiologije, imunologije, epidemiologije i higijene.

1898. - Rođen je španski pisac, muzičar i slikar Federiko Garsija Lorka, jedan od najvećih liričara 20. veka. Zbog toga što je njegova poezija - puna nežnosti i sukoba južnjačke krvi s ljubavlju i smrću - crpla snagu s tla Andaluzije, nazvali su ga „andalužanski slavuj”. Višestruko obdaren, bio je omiljen za života, a posle tragične smrti - streljali su ga frankisti 1936. u Visnaru kod Granade - postao je najčitaniji svetski pesnik.

1941. - U detonaciji oko 450 vagona municije i drugog eksploziva, koji su u srednjovekovnoj trvrđavi u Smederevu lagerovali nemački nacistički okupatori, u Drugom sveskom ratu je poginulo oko 4.000 ljudi. Od siline eksplozije, koja je u 14.20 časova potresla ceo grad i okolinu, srušeno je 445 i oštećeno više od 2.000 kuća. Uzrok eksplozije ostao je nepoznat.

1945. - Opunomoćenici vlada SSSR, SAD, Velike Britanije i Francuske su u Berlinu potpisali Deklaraciju o preuzimanju vrhovne komande nad poraženom Nemačkom u Drugom svetskom ratu i njenoj podeli na četiri okupacione zone. Istočnu zonu je preuzela Crvena armija, južnu i srednju oblast američka, deo srednje oblasti i severne delove britanska, a francuskoj armiji su pripali Badenska i Sarska oblast i mali mostobran na desnoj obali Rajne prema Koblencu. Berlin je podeljen na četiri administrativna dela kojima su upravljali saveznički generali.

1947. - Američki državni sekretar Džorž Maršal saopštio je plan o finansijskoj pomoći Evropi razorenoj u Drugom svetskom ratu. Planom je obuhvaćeno 16 zemalja, a ukupna suma pomoći od 1948. do 1952. iznosila je 15 milijardi dolara, od čega najviše Velikoj Britaniji, Nemačkoj, Francuskoj, Italiji, Austriji i Turskoj. Plan je uz ekonomsku imao i političko-vojnu ulogu - postao je jedan od bitnih elemenata NATO osnovanog 1949.

1967. - Počeo je šestodnevni rat Izraela s arapskim zemljama u kojem su Egipat, Sirija i Jordan do nogu potučeni. Izrael je zauzeo ceo Jerusalim, zapadnu obalu Jordana, strateški važnu Golansku visoravan, pojas Gaze i čitavo Sinajsko poluostrvo s obalom Sueckog kanala i bogatim nalazištima nafte.

1968. - Američkog senatora Roberta Kenedija, koji je sutradan podlegao povredama, u Los Anđelesu je smrtno ranio revolverskim hicima Palestinac Sirhan Sirhan. Nepunih pet godina pre toga, takođe u atentatu, ubijen je njegov stariji brat, predsednik SAD Džon Kenedi. Od 1951. radio je u Kriminalističkom uredu Ministarstva pravde, a
1954. postao je član Stalnog senatskog istražnog potkomiteta. Od 1961. do 1964. bio je ministar pravde, posle čega je u državi Njujork izabran za senatora.

Izraelsko-arapski sukob 1967.


5. lipnja - Nakon 1956. godine, kada su izraelsko-anglo-francuske snage intervenirale protiv Egipta, neprestano je bila prisutna mogućnost vojnog obračuna između Izraela i susjednih arapskih zemalja. Zbog suprotnih interesa Sjedinjenih Država i Sovjetskog Saveza na tome području prijetila je i opasnost prerastanja lokalnog sukoba u rat širokih razmjera.
Početkom 1967. oružani granični incidenti bili su sve brojniji. Poslije obavijesti da će Izrael napasti Siriju i da skuplja snage prema Jordanu, u svibnju je počela koncentracija egipatskih jedinica na Sinaju. Istodobno Izrael je u najvećoj tajnosti počeo opću mobilizaciju. Stanje je bilo krajnje napeto kada su se povukle snage Ujedinjenih naroda iz sinajske pustinje i kad je Egipat blokirao izraelsku luku Elat u Akapskom zaljevu.
Izrael je 5. lipnja 1967. krenuo u napad. Rat je počeo iznenadnim udarom izraelskog zrakoplovstva na egipatska uzletišta. Već prvoga dana rata izraelsko zrakoplovstvo uništilo je gotovo sve borbene zrakoplove Egipta, Sirije i Jordana. Odmah nakon toga počeli su i prodori izraelskih oklopnih jedinica. Na cijeloj sinajskoj fronti egipatske snage napadane su iz zraka i sa zemlje, s razbijenim sustavom zapovijedanja, napuštale su prigodom povlačenja teško naoružanje, vozila i drugu ratnu opremu.
Trećega dana rata Izraelci su izbili na obalu Sueskog kanala kod Al Kanta, a idućega dana duž cjelokupne njegove duljine. Egipat je u tom trenutku ostao bez svoje operativne vojske. Uz posredovanja Ujedinjenih naroda, kasno noću 8. lipnja, prekinute su borbe na sinajskoj fronti. Izraelci su postigli zapažene uspjehe i u borbi s Jordanom i Sirijom. Premda je Vijeće sigurnosti prihvatilo Rezoluciju o prekidu sukoba kao osnovnog uvjeta za uspostavu mira na Bliskom istoku, Izrael nije postupio po toj Rezoluciji. Bliski istok i dalje je ostao opasnim ratnim žarištem.

.